1-amaliy Vaqtinchalik va doimiy omborxonalarni turlari, tuzilishi va o‘lchamlari. Darsning maqsadi

---

1-amaliy Vaqtinchalik va doimiy omborxonalarni turlari, tuzilishi va o‘lchamlari. 
Darsning maqsadi: talabalarga kartoshka va sabzavotlarni kuzgi-qishki davrda saqlash 
uchun vaqtinchalik omborlarni tashkil etishni o’rgatish. Bunda talabalar vaqtinchalik omborlarni 
tashkil etishda mahsulot turi va miqdoriga ko’ra qancha uyum yoki o’ralar zarurligi, ularni barpo 
etish tadbirlari, ularga mahsulotlarni joylashtirish va ustini berkitish tartibi bilan amaliy 
tanishtiriladi (1-rasm) 
Talabalarni meva, kartoshka va sabzavotlarni doimiy omborlarda saqlash tartibi bilan 
tanishtirish. Mahsulot turi, miqdori, saqlash davomiyligi va saqlanish usuliga ko’ra talab etiladigan 
omborlar maydonini hisoblashga o’rgatish. 
1-rasm. Kartoshka saqlanadigan uyumni tashkil qilish sxemasi: 
1-yakuniy 
tuproq 
qoplamasi; 
2-birinchi 
tuproq 
qoplamasi; 
3-uyum 
termometri;
4-kartoshka; 5-poxol; 6-havo quvuri; 7-yog’ingarchilik suvlar uchun ariqcha. 
Kartoshka, sabzavot va mevalarni saqlashga joylashtirishni rejalashtirishda quyidagi 
ma’lumotlarga ega bo’lish zarur: mahsulot turi, uning miqdori va saqlash maqsadi, saqlash 
muddati va usullari, mavjud ombor hajmi. 
Har bir mahsulot turini saqlash usullarini tanlashda joy sharoiti va mavjud ombor hajmlari 
inobatga olinadi. Masalan turli ob-havo sharoitlariga bog’liq ravishda kartoshka saqlash uchun 
uyum va xandaq o’lchamlari turlicha bo’lishi mumkin (19-jadval). 
19-jadval 
Kartoshka uchun uyum va xandaqlar o’lchami va ularga mahsulot joylash balandligining 
ob-havo sharoitlariga bog’liqligi 
Mintaqa va 
tuman 
Yanvarning 
o’rtacha ha-
rorati (°S) 
Uyumlar (m) 
Xandaqlar (m) 
kengligi 
chuqurlig
i 
joylash 
balandligi 
kengligi chuqurligi 
joylash 
balandligi 
Janubiy 
- 2 gacha 
1,0-1,2 
0,2 
0,6 
0,8 
0,6 
0,8 

---

G’arbiy va janu-
biy-g’arbiy 
-4dan -6 
gacha 
1,5-2,0 
00,2 
0,8 
0,8 
0,6 
0,8 
O’rta va shimo-
liy-g’arbiy 
-5 dan -8 
gacha 
2,0-2,5 
0,2-0,5 
1-1,2 
0,8 
0,6 
0,8 
Shimoliy 
-9 dan -20 
gacha 
2,0-2,5 
0,2-0,5 
1-1,2 
1,0 
0,8 
1,0 
Odatda kartoshka va sabzavotlar doimiy omborlarda saqlanadi. Zarur ombor hajmini 
hisoblash uchun 1 m
3
mahsulot og’irligini bilish shart. 
Kartoshka va sabzavotlarni 1 m
3
og’irligi (kg): 
Kartoshka 
650-700 
Sabzi 
550-600 
Karam
400-450 
Piyoz 
550-600 
Kartoshka va sabzavotlarni doimiy ombor va dala sharoitida saqlashda uyum, xandaq (o’ra) 
hajmlarini hisoblashni bilish kerak. Odatda ular formulalar yordamida echiladi. 
1-vazifa. Quyidagi miqdordagi sabzavotlarni saqlashga joy-lashtirish uchun ariq-o’ralar 
miqdorini hisoblang: 
a) 500 tonna kartoshka uchun, agar ariq-o’ralar quyidagi o’lcham-da bo’lsa: uzunligi 20 m, 
eni 0,8 m, chuqurligi 0,6 m.