1-amaliy Vaqtinchalik va doimiy omborxonalarni turlari, tuzilishi va o‘lchamlari. Darsning maqsadi

Kartoshka uchun uyum va xandaqlar o’lchami va ularga mahsulot joylash balandligining 
ob-havo sharoitlariga bog’liqligi 
Mintaqa va 
tuman 
Yanvarning 
o’rtacha ha-
rorati (°S) 
Uyumlar (m) 
Xandaqlar (m) 
kengligi 
chuqurlig
i 
joylash 
balandligi 
kengligi chuqurligi 
joylash 
balandligi 
Janubiy 
- 2 gacha 
1,0-1,2 
0,2 
0,6 
0,8 
0,6 
0,8 

---

G’arbiy va janu-
biy-g’arbiy 
-4dan -6 
gacha 
1,5-2,0 
00,2 
0,8 
0,8 
0,6 
0,8 
O’rta va shimo-
liy-g’arbiy 
-5 dan -8 
gacha 
2,0-2,5 
0,2-0,5 
1-1,2 
0,8 
0,6 
0,8 
Shimoliy 
-9 dan -20 
gacha 
2,0-2,5 
0,2-0,5 
1-1,2 
1,0 
0,8 
1,0 
Odatda kartoshka va sabzavotlar doimiy omborlarda saqlanadi. Zarur ombor hajmini 
hisoblash uchun 1 m
3
mahsulot og’irligini bilish shart. 
Kartoshka va sabzavotlarni 1 m
3
og’irligi (kg): 
Kartoshka 
650-700 
Sabzi 
550-600 
Karam
400-450 
Piyoz 
550-600 
Kartoshka va sabzavotlarni doimiy ombor va dala sharoitida saqlashda uyum, xandaq (o’ra) 
hajmlarini hisoblashni bilish kerak. Odatda ular formulalar yordamida echiladi. 
1-vazifa. Quyidagi miqdordagi sabzavotlarni saqlashga joy-lashtirish uchun ariq-o’ralar 
miqdorini hisoblang: 
a) 500 tonna kartoshka uchun, agar ariq-o’ralar quyidagi o’lcham-da bo’lsa: uzunligi 20 m, 
eni 0,8 m, chuqurligi 0,6 m. 
Ishlash tartibi: 
3. 
Bir ariq-o’raning maydoni qancha? 
20 m (uzunligi)x0,8 m (eni)q16 m
2
4. 
Bir ariq-o’raning hajmi qancha? 
16 m
2
(maydoni)x0,6 m (chuqurligi)q9,6 m
3
3. Bir ariq-o’raga qanday miqdorda kartoshka ketadi? 
1 m
3
- 650 kg (0,65 tonna) 
9,6 m
3
- X 
Xq9,6 m
3
x0,65 tonnaG’1 m
3 
q 6,24 tonna 
4. 500 tonna kartoshkani joylashtirish uchun nechta ariq-o’ra kerak? 
500 tonna: 6,24 tonna q 81 dona ariq-o’ra. 
5. 500 tonna kartoshka joylashtirilgan ariq-o’ralar maydoni qancha? 
16 m
2 
x 81 dona ariq-o’ra q 1296 m 
2
Xuddi shu tartibda karam va sabzi mahsulotlarini saqlash uchun maydonlar aniqlanadi. 

---

b) 200 tonna karam uchun, agar ariq-o’ralar o’lchami quyidagicha bo’lsa: uzunligi 10 m, eni 
0,8 m, chuqurligi 0,4 m: 
v) 300 tonna sabzi uchun, agar ariq-o’ralar o’lchami quyidagicha bo’lsa: uzunligi 10 m, eni 
0,6 m, chuqurligi 0,5 m : 
g) Yuqoridagi a, b, v vazifalariga javob topilganidan so’ng, ular jamlanadi. Uning yig’indisi sof 
o’ralar maydonini ko’rsatadi, ya’ni 75 foizini tashkil etadi. 
Ularning umumiy maydonini aniqlashda ular orasidagi ora-liqlar (2 m) va asosiy yo’llar (4 m) 
inobatga olinadi, ular umumiy maydonning 25 foizini tashkil etadi.