1-amaliy Vaqtinchalik va doimiy omborxonalarni turlari, tuzilishi va o‘lchamlari. Darsning maqsadi

Ishlash tartibi: 
1. 
Bir ariq-o’raning maydoni qancha? 
20 m (uzunligi)x0,8 m (eni)q16 m
2
2. 
Bir ariq-o’raning hajmi qancha? 
16 m
2
(maydoni)x0,6 m (chuqurligi)q9,6 m
3
3. Bir ariq-o’raga qanday miqdorda kartoshka ketadi? 
1 m
3
- 650 kg (0,65 tonna) 
9,6 m
3
- X 
Xq9,6 m
3
x0,65 tonnaG’1 m
3 
q 6,24 tonna 
4. 500 tonna kartoshkani joylashtirish uchun nechta ariq-o’ra kerak? 
500 tonna: 6,24 tonna q 81 dona ariq-o’ra. 
5. 500 tonna kartoshka joylashtirilgan ariq-o’ralar maydoni qancha? 
16 m
2 
x 81 dona ariq-o’ra q 1296 m 
2
Xuddi shu tartibda karam va sabzi mahsulotlarini saqlash uchun maydonlar aniqlanadi. 

---

b) 200 tonna karam uchun, agar ariq-o’ralar o’lchami quyidagicha bo’lsa: uzunligi 10 m, eni 
0,8 m, chuqurligi 0,4 m: 
v) 300 tonna sabzi uchun, agar ariq-o’ralar o’lchami quyidagicha bo’lsa: uzunligi 10 m, eni 
0,6 m, chuqurligi 0,5 m : 
g) Yuqoridagi a, b, v vazifalariga javob topilganidan so’ng, ular jamlanadi. Uning yig’indisi sof 
o’ralar maydonini ko’rsatadi, ya’ni 75 foizini tashkil etadi. 
Ularning umumiy maydonini aniqlashda ular orasidagi ora-liqlar (2 m) va asosiy yo’llar (4 m) 
inobatga olinadi, ular umumiy maydonning 25 foizini tashkil etadi. 
2-vazifa. Quyidagi miqdordagi sabzavotlarni saqlashga joy-lashtirish uchun uyumlar 
miqdorini aniqlang: 
a) 500 tonna kartoshka uchun, agar uyum balandligi 0,9 m, eni 1,2 m, uzunligi 20 m ; 
b) 200 tonna karam uchun, agar uyum balandligi 1,0 m, eni 1,6 m, uzunligi 1 m ; 
v) 300 tonna sabzi uchun, agar uyum balandligi 0,8 m, eni 1,2 m, uzunligi 10 m bo’lsa. 
g) yuqoridagi a, b, v vazifalarga javob topilgandan so’ng, ular jamlanadi, uning yig’indisi sof 
uyumlar maydonini ko’rsatadi, ya’ni 75% ni tashkil etadi. 
Uyumlarning umumiy maydonini aniqlashda ular orasida oraliqlar (2 m) va asosiy yo’llar (5 
m) inobatga olinadi, ular umumiy maydonning 25 foizni tashkil etadi. 
Hisoblash: uyum hajmi quyidagi formulalar yordamida echiladi: 
a) chuqursiz uyum uchun: 
2
)
1
(



у
Б
Э
Х
b) chuqurli uyum uchun: 
2
)
1
(



у
Б
Э
Х
Qu
1
E
1
Ch
1
bu erda: 
u – uyum uzunligi, m 
E – uyum eni, m 
B – uyum balandligi, m 
Ch – uyum chuqurligi, m
u
1
E
1
Ch
1
– mos holda uyum chuqurchasining uzunligi, eni va chuqurligi, m 
Sabzavotlarni uyum va xandaqlarga joylashtirish. Uyum va xan-daqlar juft qatorlab 
joylashtiriladi, ular orasida 6-8 m kengli-gida va ikki uyum yoki xandaq orasida 4-6 m yo’l 
qoldiriladi. Vaq-tinchalik ombor kvartallari orasida yo’l kengligi 8-10 m (16-rasm). 
Uyumlar eni 1,5-2 m, uzunligi kartoshka uchun 10-20 m, sabzi uchun 3-7 m bo’ladi. Uyum 
balandligi uning kengligi yoki burchagi-ning tabiiy qiyaligiga bog’liqdir. Kartoshkada u 40-45
0
ga 
teng . Chidamli ildizmevalilar uchun janubiy va g’arbiy tumanlarda uyum kengligi 1 dan 2 
metrgacha, balandligi esa 0,5- 0,8 m; markaziy va shimoliy tumanlarda uyum kenligi 1,5-20 m, 
balandligi esa 1 m bo’ladi. 

---

16-rasm. Uyumlarning vaqtinchalik ombor maydonida joylashtirilishi 
Karamni oziq-ovqat maqsadida janubiy va g’arbiy tumanlarda kengligi 1 m va 0,5-0,7 m 
balandlikda, markaziy mintaqada keng-ligi 1,5-2 m, balandligi 1 m uyumlarda saqlanadi.