1. Analitik ximiya páni hám oniń metodlari. Analitik ximiya pániniń awil xojaliq pánleri menen baylanisliǵi

B gruppa vitaminleri

B₁ vitamini (tiamin, antinevrit vitamin) Bul vitaminniń tiamin dep ataliwina sebep oniń quraminda kukirt (grekshede-tio) hám aminogrupa (-NH₂) barliǵi. Organizmde bul vitaminniń jetispewshiliginen beri-beri yamasa polinevrit, yaǵniy nervlerdiń keselleniwi menen baylanisli bolǵan kesellik payda boladi. Soniń ushin hám bul vitamin antinevrit vitamini dep ataladi.

Keseliktiń juzege keliw sebebi toqimalarda ayrim keto kislotalardiń, ásirese pirojuzim, oksalat, sirke, ketoglyutar kislotalar tarqalmastan toplanip qaladi. Pirojuzim kislotasi (CH₃-CO-COOH) siyaqli kislotalar organizmde zat almasiw nátiyjesinde hár dayim payda bolip turatuǵin zatlar.

Lekin olardiń tarqaliwi ushin, yaǵniy dekarboksilleniwi ushin dekarboksilaza fermenti tásir etiwi kerek. Meshel keselligi juda awir kesellik, kópshilik toqimalar, birinshi orinda bas miy hám nerv toqimalari, skelet, asqazan, jurek siyaqli organlar bulshiq etlerdiń funksiyasi páseyedi. Bul kesellik asirese quslar, shoshqalarda kóbirek ushraydi.

Bul kesellik Aziya xalqlari ortasinda kóbirek ushrap turǵan, sebebi olar qabiǵinan jaqsi tazalanǵan gurishti kóp jiydi. B₁ vitamini birinshi aniqlanǵan vitamin bolip, oni dáslep 1912-jili polyak ilimpazi Kazimir Funk shali kepeginen ajratip alǵanliǵi tuwrisinda joqari (kirisiw bóliminde) de aytip ótildi.

B₁ vitamini nerv impulslariniń ótkeziliwinde aktiv qatnasiwshi birikpe-atsetilxolinniń tarqalip ketiwine jol qoymaydi, sebebi ol atsetilxolndi tarqatiwshi xolin esteraza fermentiniń tásir etiwine qarsiliq qiladi. Tiaminpirofosfat uglevodlariniń (glyukozaniń) tuwridan tuwri yamasa pentozafosfat sikli menen tarqalatuǵin ferment-transkatalaza quramina hám kirgenligi sebepli, ol jetispegende uglevodlardiń bul tarqaliwi hám izden shiǵadi.