1. analitik ximiyanin maqseti ham waziypalari?

Analitikaliq ximiya usillari:

1. 
   Ximiyaliq
   
2. 
   Fizikaliq
   
3. 
   Fizik – ximiyaliq analiz usillari kiredi.
   

Ximiyaliq usil. Sipat analiznin’ bul metodinda aniqlanip atirg’an element yaki iondi ol yaki bul qa’siyetlerge iye bolg’an birikpega aylandiriladi, ha’m sol qa’siyetlar tiykarinda sol birikpe payda bolg’anin biliw mu’mkin. Bunda payda bolatug’in ximiyaliq o’zgeriske analitikaliq reaktsiya, sol reaktsiyani payda etiwshi zatti bolsa reagent dep ataydi. Misal:
AgNO₃ + HCl = AgCl + HNO₃
(ximiyaliq o’zgeriw yaki analitikaliq reaktsiya) HCl – reagent
Ximiyaliq usildin’ o’zine ta’n ayirim kemshilikleri bar. Yag’niy, birinshiden, bul usildin’ «sezgirligi» kem. Buni ximiyaliq analiz usili menen a’melge asirip bolmaydi. Ekinshiden, ximiyaliq usilda qisqa waqit ishinde analiz qilip bolmaydi. Zavodlarda islep shig’ariw protsessin basqariw ushin analiz na’tiyjesin ju’da’ tez biliw za’ru’r. Bul jag’dayda ximiyaliq usildan paydalaniw talapqa juwap bermeydi. Sonin’ ushin ha’zir fizik ha’m fizik-ximiyaliq usillar tez rawajlanbaqta.
Fizikaliq usil. Fizikaliq usil – quramnin’ funktsiyasi bolg’an sistema parametrlerinin’ birin o’lshewge tiykarlang’an, yag’niy zatqa qanday da bir usilda ta’sir ko’rsetip, onda bolatug’in fizik o’zgerislerdi o’lshewge tiykarlanadi. Spektral analizde ko’binese nur shig’ariw spektrleri u’yreniledi. Bunin’ ushin zat gorelka jalinina kiritiledi. Ha’r bir elementtin’ nur shig’ariw spektri o’zine ta’n. Spektrdegi siziqlar xarakterine qarap u’lgide ol yaki bul elementtin’ bar yoqlig’i haqqinda juwmaq shig’ariladi. Spektr siziqlarinin’ intensivligine qarap bolsa ol yaki bul elementtin’ mug’dari aniqlanadi. Spektral analiz biraz sezgir (10^-6 – 10^-8 g) elementti aniqlaw mu’mkin). Bunnan tisqari analizdi o’tkeriw ju’da’ kem waqit aladi. Fizik-ximiyaliq usil. Ximiyaliq reaktsiyalar paytinda bolatug’in fizikaliq qubilislardi o’lshewge tiykarlanadi.
Bul usillar: a) Optikaliq
b) Elektroximiyaliq
v) Xromatografiyaliq bolip ajiraladi
7. Sistemalı hám bóleklep analiz.
XVIII asirde eritpelerden metallardi (kationlardi) toparlar menen ajiratiw usili T. Bergman (1735-1784) tamaninan usinilda. Bul bolsa sipat analizi rawajlaniwinda u’lken a’hmiyetke iye boldi ha’m sistemali analiz qiliw usilina tiykar salindi. Eritpeni bo’lip-bo’lip ha’m sistematik analiz qiliw. O’zine ta’n reaktsiyalar sol iondı eritpede basqa ionlar bolıwın esapqa almastan tekserilip atırg’an eripenin’ ayırım u’leslerinen tabıwg’a imkan beredi. Tekseriletug’ın ionlardın’ o’zine ta’n reaktsiyalarınan bul usıl menen tabıw bo’lip-bo’lip analiz qılıw usılı dep ataladı. Bul usılda ionlardı tabıw izbe-izligi qa’legen ta’rtipte a’melge asırılıwı mu’mkin. Bo’lip-bo’lip analiz qılıw usılınan karxaranalardın’ ximiyalıq laboratoriyalarında tekseritelutıg’ın o’nimnin’ quramı jeterli da’rejede ma’lim bolsa ha’m tek g’ana ayırım qosımshalardın’ bar ya’ki joqlıg’ın anıqlawda paydalanıladı.
İsenimli na’tiyje beretug’ın o’zine ta’n reaktsiyalar ha’mde analizge kesent beriwshi basqa ionlardı jog’altıw imkaniyatı bolmasa, bul usıldı qollap bolmaydı. Bunday jag’dayda ayırım ionlardı tabıw ushın sistematikalıq analiz usılınan paydalanadı.
Sistematikalıq analiz qılıw jolı analitikalıq reaktsiyalardı orınlawdın’ ma’lim ta’rtibi bolıp, bunda ha’r bir iondı tabıwdan aldın onın’ tabılıwına kesent beretug’ın basqa barlıq ionlar aldınnan tabıladı, son’ olar eritpeden jog’altıladı. Demek, sistematik analiz qılıwda tek g’ana ayırım ionlardı tabıwda emes, ba’lkim ionlardı bir-birinen ajıratıwda ha’m qollanıladı.
8. Muǵdarlıq analiz usıllarınıń klassifikaciyası.
Mugdar analiz metodları tiykarınan 3 toparga bolinedi.
1. Ximiyaliq metodlar (gravimetrik, titrimetrik ha’m gazlar analizi metodları). Bul metodlardın tiykarında ximiyaliq reaktsiyalar jatadı. Oz gezeginde bular ha’m jane bolinip ketedi. Ximiyaliq metodlardı bilmey turıp baska metodlardan paydalanıp bolmaydı.
2. Fizikaliq metodlar (spektral, radiometriyaliq, radioaktiha’mtsion ha’m basqa metodlar). Analiz qılıwda zat yaki elementlerdin fizikaliq qasiyetleri olshenip, sogan tiykarlanıp natiyjeler alınadı. Bunda ximiyaliq reaktsiyalar isletilmeydi.
3. Fizik-ximiyaliq metodlar (optikaliq analiz, elektroximiyaliq analiz ha’m basqalar). Bul metodlarda ximiyaliq reaktsiya isletilip, aqırında zattın qandayda bir fizikaliq qasiyeti olshenedi. Zattın quramın anıqlaw ushın ximiyaliq analizde uzaq waqıt sarıplanadı. Fizikaliq metodlarda zattın qandayda bir fizikaliq qasiyetleri anıqlansa (salıstırma awırliq, elektr otkiziwshenlik, nur sındırıw koeffitsienti) olshew jeterli. Zat eritpesinin salıstırma awırlıgına qarap, eritpedegi silti, kislotalardın protsent mugdarın anıqlaw mumkin. Mugdar analiz qılınıp atırgan zatlardın mugdarına qarap jane bir neshege (makro-. yarimmikro-, mikro-, ultramikro-) bolinip ketedi. Olardın teoriyaliq tiykarları daslepkidey, lekin ıdıslar, pipetkalar, tareziler basqasha boladı.
9. Analizdiń optikalıq usılları. Usıldıń ulıwma principi