1. Автомобилнинг эксплуатацион хусусиятлари тўғрисида маьлумот беринг
a ва унга таянчнинг реакция кучи – R
Download 1.14 Mb. Pdf ko'rish
|
konstruksiya
|
a
ва унга таянчнинг реакция кучи – R z киради. Автомобиль оғирлиги ғилдираклараро тақсимланади – G а1 , G а2 , яъни: G a =G а1 + G а2 ; G а1 =R z1 , G а2 =R z2 . Автомобиль оғирлигининг олди ва орқа ғилдираклараро тақсимланиши оғирлик марказининг базадаги – L координатасига – а ва b боғлиқ. Нормал кучлар таянч юзасига тик бўлади. Автомобиль қияликка кўтарилаётганда ғилдиракларга тушаётган оғирликлар тақсимоти ўзгаради. Бундай ўзгариш даражаси оғирлик марказининг ердан баландлигига – h g боғлиқ. Таянч юзасига тик йўналган автомобилнинг оғирлик кучи қияликнинг бурчагига боғлиқ G аi =G a cos . Демак, G аi =G a cos = G а1i + G а2i = R z1i + R z2i . Автомобиль оғирлигининг қайта тақсимотига қийликда ҳосил бўладиган қаршилик кучи – P i = G a sin сабаб бўлади Етакчи ғилдиракка келтирилган буровчи момент – М к таянч юза билан таъсирланиб автомобилни ҳаракатлантирувчи кучни – Р к ҳосил қилади Автомобиль йўлда, ҳаво муҳитида ўзгарувчан тезлик билан ҳаракатланишига қаршилик кучлари таъсир қилади. Автомобилнинг ҳаракатланишига йўлнинг қаршилиги – ғилдиракларнинг ғилдирашига қаршилик кучи – P f ва йўлнинг қиялик қаршилик кучи – P i турларида таъсир қилади. Автомобиль ҳаво муҳитида ҳаракатлангани учун, у ҳаво заррачаларини қаршилик таъсирида бўлади ва бу ҳаво қаршилик кучи билан белгиланади – P w . Автомобиль тезланувчан ҳаракатланаётганида инерция кучи – P ja тезланишга қаршилик кўрсатади. 30. Шинанинг маркировкаси ҳақида маьлумот (180/60R 14) беринг. Masalan: 165/70 R 13 83 T bu erda: Birinchi son 165 shina profilining kengligini bildiradi (faqat keng profilli shinalarda birinchi son shinaning tashqi diametrini ko'rsatadi) va millimetrlarda ifodalaydi. Pnevmokatoklar uchun o‘lchamlar DxBxd shaklida bo‘lib, (masalan 1000x1000x250) mm da o‘lchanadi.Agar shina past profilli yoki o‘ta past profilli bo‘lsa, chiziqdan so‘ng keltirilgan son, masalan, 70 shina profilining balandligini kengligiga nisbatini prosentda ifodalaydi.Bu sonni shinaning seriyasi deb aytiladi. Agar shinada seriya yozilmagan bo‘lsa, u oddiy profilga ega shina bo‘lib, uning balandligining kengligiga nisbati 80... 82 % ni tashkil etadi. R harfi - bu shina radial konstruksiyaga ega ekanligini bildiradi. Agar Rharfi bo‘lmasa shina diagonal konstruksiyaga ega ekanligini bildiradi. Keyingi son 13-shinaning ichki diametrini (to‘g‘inning diametrini) bildiradi. Bu diametr dyuymlarda ifodalanadi. Bir dyuym 25,4 mm ga teng. 31. Шина 𝑟 св , 𝑟 к , 𝑟 д радиусларини тушунтирадиган схемаларни келтиринг. Автомобиль эксплуатацион хусусиятларини тадкикот килишда гилдирак радиусларининг куйидаги турлари инобатга олинади.Гилдиракнинг статик радиуси г - харакатсиз автомобиль огирлиги G остида булган рилдиракнинг айланиш марказидан таянч юзагача булган масофа fst = 0,5d + ДАгадВ. Еилдиракнинг динамик радиуси г - гилдираётган гилдиракнинг марказидан оний дакикада тянч нуктасигача булган масофа. Ер нотекислигада динамик радиус хар оний дакикада узгаради. Бу узгариш тортувчи кучнинг шу аснода узгартиради, яни аслида Трансмиссияда моментнинг, зрикишнинг тебраниши юзага келади. Огир юкланган автомобилнинг нотекис йулларда эксплуатация килиниши трансмиссия деталларини чарчашдан синишига сабаб булади. Каттик копламали йул учун /d= ги деб кабул килса булади. Расм 2.6.1. Гилдирак радиусларини тушунтирувчи схема Еилдиракнинг гилдираш радиуси г - кинематик радиуси гилдиракнинг илгарлама чизикли харакат тезлигини айланма тезлигига нисбати л= Va/ик билан аникланади. Расм 2.6.1 дан г= S/2/-Пау. Ифодада S гилдиракнинг босиб утган йли, Пау шу масофада гилдиракнинг айланган сони. Етакчи гилдирак тулик шатаксираса, илгарлама харакат тезлиги V=0 булади. Бу холда л=0 булади. Еилдирак блокировка булиб айланмасдан 32. Ишқаланиш ва илашиш жараёнлари қандай фарқланади? Расм 2.5.1. Ғилдиракни таянч юзаси билан илашишни аниқлаш услуби ва илашиш кучининг шатаксираш (сирпаниш) даражасига боғлиқлик графиги. Бу ерда δ (s) – шатаксираш (сирпаниш) даражаси %да, (x – автомобиль бўйлама ўқи бўйича илашиш коэффициенти; Pх/Gk – етакчи ғилдиракдаги бўйлама реакциянинг шу ғилдиракка тушаётган таянч юзага тик оғирлик кучига нисбати. Автомобиль 1 қўзғалмас устунга 2 динамометр 3 орқали боғланган. Етакчи ғилдирак тормозловчи барабан 4 билан илашган. Барабан ғилдирашга қаршилик тормоз мометини Мтор содир қилади ва айлантирмайди. Етакчи ғилдиракка келтирилаётган буровчи момент Mk ортган сари, динамометр тортувчи куч Pk миқдорини кўрсатади. Тортувчи куч, Pk/Gk нисбат миқдори дастлаб чизиқли ошади ва δ=δопт( 15...25% ўзининг максимум қийматига эришади. Келтирилаётган буровчи моментни Mk яна оширилган сари Pk/Gk нисбат миқдори пасаяди. 100% шатаксирашда Pk/Gk нисбат миқдори максимумининг 0,65...0,70 даражасигача пасаяди. Графикдаги 0-1 оралиғида (кучлар нисбати ва шатаксираш даражасининг чизиқли боғлиқлиги қисмида) ғилдирак ва таянч юза орасида шатаксираш бўлмайди. Бу ўзгариш шинанинг эзилиши ва контакт юзанинг ошиб бориши билан характерланади. 1-2 оралиғида Pk/Gk нисбат миқдори максимум қийматига эришади ва контакт юзада шина билан таянч орасида сирпаниш бошланади. 3 нуқтада таянч юзада илашиш бўлмайди, шина таянчда тўлиқ сирпаниб шатаксирайди 33. Туташган юзаларда бир вақтда ишқаланиш ва илашиш мавжуд бўлиши мумкинми? 34. Ғилдирак радиуси шинанинг эластик эзилиш ва сирпаниш хисобига ўзгариши ҳақида маьлумот беринг.Йўл параметрлари автомобиль ҳаракатига таъсир кўрсатади. Шу параметрлардан йўл юзасининг ҳолати, тепаликка қиялик бурчаги автомобиль ҳаракатига қаршилик кўрсатади. Текис асфальт-бетон йўлнинг автомобиль ҳаракатига таъсири шинанинг хусусиятидан келиб чиқади. Ҳаракатланмаётган ғилдиракка таянч юзасидаги нормал реакция кучи эпюраси ғилдирак ўқига нисбатан симметрик бўлади (расм 2.7.1, а). Эпюра кучларининг тенг таъсир этувчиси Rzk ғилдирак ўқи бўйлаб йўналган бўлади. Шина радиал эзилади. Ғилдирашда шинанинг олд томони таянч юзага кираётганида урунма бўйлаб деформацияланади (расм 2.7.1. b, “+”). Таянч юзадан чиқаётган қисми чўзилади (расм 2.7.1, b, “-”). Расм 2.7.1. Ғилдиракка таянч юзасидаги нормал реакция кучи эпюраси Бундай ҳолат эластик шиналарга хос бўлади. Ички босими паст шина билан бу жараённи яққолроқ тасаввур қилиш мумкин. Реакция кучи Rzk ғилдирак ўқидан ash масофага олди томонга силжийди. Таянч марказига “0” нисбатан ғилдирашга ташқи қаршилик моментини Mfk1=Rzk( ashсодир қилади. Ғилдиракни ҳаракатлантириш учун Mfk1 қаршилик моментини енгиш керак. Бунинг учун Mfk1⩽(Pfk1( rk)бўлган моментни ҳосил қилувчи кучни Pfk1 ғилдирак ўқига олиб келиш керак. Фикрлардан қуйидаги ифодаларни ёзамиз: Rzk( ash= Pfk1( rk ; Pfk1= Rzk(ash/ rk) = Gk(ash/ rk) = Gk(fk1,(1 35. Ғилдираш радиусининг моментга боғлиқлик графигини чизинг ва изоҳланг. Етакчи ғилдирак тўлиқ шатаксираса, илгарлама ҳаракат тезлигиV a =0 бўлади. Бу ҳолда r k =0 бўлади. Ғилдирак блокировка бўлиб айланмасдан сидирилса, k =0 бўлади ва ғилдираш радиуси чексиз бўлади r k = . Демак r k нинг қиймати тортувчи моментдан кичраяди ва, аксинча, тормозловчи моментдан катталашади (расм 2.6.2.). Аслида, r k нинг қиймати синов усулида аниқланади, ёки меёрий хужжатларда келтирилади. Хисоблар учун r k нинг қиймати, автомобиль тезлигига боғлиқлигини инобатга олиб ўртача r k =1,02r st деб қабул қилса бўлади. 36. Шина радиуси моментга қандай боғлиқ? 37. Бўйлама йўналишда автомобилга таъсир этувчи кучлар неча хил бўлади. 38. Автомобилга таъсир қилувчи куч ва моментларга тариф беринг. - М тор +М к 39. Автомобиль тортиш тезлик хусусияти ҳақида маьлумот беринг. 40. Автомобилнинг тортиш кучи ҳақида маьлумот беринг. 41. Автомобилнинг тортиш характеристикаси ҳақида маьлумот беринг. 42. Харакатга қаршилик кучлари ҳақида маьлумот беринг.43. Ғилдирашга қаршилик кучи, коэффиценти ҳақида маьлумот беринг. Download 1.14 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|