1, Axborot va uning xususiyatlari haqida malumot ehm turlari va ularning imkoniyatlari

173 Windows operatsion tizimlari asosiy menyusi haqida tushuncha bering-----Qisqacha aytganda windows operatsion tizimining xususiyatlari qanday. Windows operatsion tizimining xususiyatlXXI asr aniq globallashuv hodisasi va sanoat jamiyati va axborot jamiyatidan o'tish bilan tavsiflanadi. Ilmiy-texnik taraqqiyot ta'siri ostida hamma joyda butun insoniyatning jadal va samarali rivojlanishi uchun noyob imkoniyatlar yaratadigan yangi axborot texnologiyalari (keyingi o'rinlarda IT) joriy etilmoqda. Ayni paytda ko'pchilik odamlar uchun juda muhim jihat sanoat axborot texnologiyalaridan foydalanish qobiliyatiga aylandi. Kompyuterlar inson hayotining barcha sohalariga kirib bordi. Kompyuter bilan aloqa qilish madaniyati insonning umumiy madaniyatiga aylandi. Shaxsiy kompyuter bilan tanishish (keyingi o'rinlarda ShK deb yuritiladi) operatsion tizim bilan tanishishdan boshlanishi kerak, chunki u holda, kompyuterda ishlash ko'pchilik foydalanuvchilar uchun aqlga sig'maydi. Ushbu mavzuning dolzarbligi shundan iboratki, Microsoft-dan Windows operatsion tizimi (keyingi o'rinlarda OS) hozirda kompyuterda eng keng tarqalgan tizim hisoblanadi. Kompyuter yoqilganda OS boshqa dasturlardan oldin xotiraga yuklanadi va keyinchalik ularning ishlashi uchun platforma va muhit bo'lib xizmat qiladi. Kompyuter bilan ishlashni OS holda tasavvur qilishning iloji yo'q. Operatsion tizimni bilish zamonaviy kompyuterlardan muvaffaqiyatli foydalanish uchun juda muhimdirTadqiqot ob'ekti - operatsion tizimlarni ko'rib chiqish.Tadqiqot mavzusi Windows-ning asosiy xususiyatlarini o'rganishdir.Ishning maqsadi Windows operatsion tizimining kontseptsiyasini o'rganishdir.Ushbu maqsad quyidagi vazifalarni belgilaydi:Operatsion tizimning asosiy kontseptsiyasini ko'rib chiqish.
Operatsion tizimlarning asosiy turlarini va ularning xususiyatlarini ko'rib chiqish. Windows operatsion tizimini yaratish tarixini ko'rib chiqish /Windows XP-ning xususiyatlarini, kuchli, zaif tomonlarini va tarmoq imkoniyatlarini o'rganish. 174 Kompyuter ichki xotirasining vazifalari va turlarini tavsiflab bering-----Ichki xotira zarrachalardan - bitlardan iborat. Bitta xotira bir bit ma'lumotni saqlaydi.Xotira bayti - ichki xotiraning eng kichik adreslanadigan qismi (1 bayt \u003d 8 bit)Barcha baytlar 0 dan boshlab raqamlanganBayt raqami - xotira baytining manziliProtsessor xotiraga manzillar bo'yicha murojaat qil 175 Mikroprotsessorning vazifalarini aytib bering----Bu dasturiy jihatdan boshqariladigan qurilmaning nomi. Uning vazifasi raqamli axborotni qayta ishlash va boshqarishdir. Mikro-protsessor boshqaruvi kichik bo'lishi kerak, lekin ayni paytda ishlab turishi kerak. Bulardan boshlab, endi ma'lum qilinadigan bir qator xususiyatlar yuzaga keladi. Mikro-protsessor (super) yirik integral mikrosxemalar (C) LSI orqali amalga oshiriladi, bu bir necha bo'lak bo'lishi mumkin. Ular uchun quyidagilar xarakterli:Mikro-protsessor qurilmasi uning me'morchiligi qurilishiga katta darajada bog'liq. Keyinchalik bu masalalar ko'rib chiqiladi va ushbu maqola doirasida uch turdagi masalalar ko'rib chiqiladi. 176 Mobil operation tizimlar-----Mobil operatsion tizim (mobile OS) — smartfonlar, planshetlar, PDA yoki boshqa mobil qurilmalar uchun operatsion tizim. Garchi noutbuklarni mobil qurilmalar deb tasniflash mumkin boʻlsa-da, odatda ularda ishlatiladigan operatsion tizimlar mobil hisoblanmaydi, chunki ular dastlab katta statsionar kompyuterlar uchun ishlab chiqilgan boʻlib, ular anʼanaviy ravishda maxsus „mobil“ funksiyalarga ehtiyoj sezmagan va ularga ehtiyoj sezmagan. Ushbu farq ikkala gibrid boʻlgan baʼzi yangi operatsion tizimlarda xiralashganMobil operatsion tizimlar shaxsiy kompyuter operatsion tizimining funksionalligini mobil va qoʻlda ishlaydigan qurilmalar: sensorli ekran, uyali , Bluetooth , Wi-Fi , GPS-navigatsiya, kamera, videokamera, nutqni aniqlash, ovoz yozish moslamasi, musiqa pleyeri, NFC va infraqizil masofadan boshqarish moslamalari bilan birlashtiradi. 177 Kompyuterlarning avlodlari sonini nomlang va ularni tavsiflang,zonaviy kompyuterlar qaysi avlodga tegishli-----Elektron hisoblash mashinalarining avlodlari.Tarixan qisqa vaqt mobaynida (35-40 yil orasida) EHMning to'rt avlodi yaratilib, beshinchi avlod mashinlari loyihalashtirilmoqda. EHMlarning avlodlarga ajratish ularni yaratishda nimalarga asoslanganligi, qanday tuzilganligi, texnik xarakteristikalari, foydalanuvchilar uchun qulayligi va boshqa tomonlari bilan farqlanadi.EHMlarning birinchi avlodi.(50-villar boshlarigacha) qatoriga MESM, BESM-1, BESM-2, Strela, M-3, Minsk-1, Ural-1, Ural-2 ba boshqalar kiradi. Bu mashinalarning hammasi elektron lampalar asosida qurilgan. Ularning o'lchamlari katta, elektr quwatini ko'p iste'mol qiladi, amallarninh bajarilishi tezligi past, katta miqdorda axborotlarni saqlay olmaydi va ishonchsizligi bilan ajralib turadi. Bu toifa mashinalar sekundiga o'rtacha 10000 amal bajaradi. Xotirasiga faqat 2047 tahacha son sig'adi.EHMlarning ikkinchi avlodi.(1960 yillarning boshlari) tranzistorlar (yarimo'tkazgich va magnit elementlar)dan tuzilgan. Bu avlodga mansub mshinalarning o'ziga hos xususiyatlaridan biri, ular qo'llanish sohasi bo'vicha ixtisoslashtinlgandir. Ikkinchi avlod EHMlarida oldingilariga qaraganda tezroq va ishonchliligi ko'proq ma'lumotlarni qayta ishlash imkoniyati yaratildi. 178 Sahifa raqamlarini kiritish tartibini tavsiflang------sahifalar bosib chiqarishda hujjat varaqalari ketma-ketligida chalkashib ketishingizni oldini oladi. So'z vositalari bajarishga ruxsat berish turli xil turlari sahifalash, masalan, siz nafaqat sahifalar ketma-ketligini aks ettirishingiz, balki muallifning ismini, hujjat sarlavhasini va hatto bobning raqamini qo'shishingiz mumkin.Sahifalarga raqamlarni qo'lda qo'yish noshukur ishdir. Eng kichik o'zgarishlarda butun raqamlashni qayta bajarish kerak bo'ladi. Shuning uchun izchil sahifalashni o'rnatishning eng oson usuli bu avtomatik sahifa raqamlaridan foydalanishdir. 179 SATRT-Пуск menyusini tavsiflang---Shu oyning boshida bolib otgan “BUILD-2014” anjumanida “Pusk” menyusi “Windows 8” operatsion tizimga qaytishi haqida “Microsoft” kompaniyasi tasdiqladi. Ammo bu qachon sodir bolishi aniqlanmagan.“Pusk” tugmasi bosilganda ikki qismdan iborat bolgan gibridli menyu ochiladi: chap tarafda “Windows 7” oxshash ilovalarning royxati boladi va ong tarafda esa “Windows 8” ning “tirir plitka” royxati boladi. Bundan tashqari, desktop tartibida bolgan holda foydalanuvchi Metro-ilovalarni “oddiy” ekranda ochishi mumkin.“Pusk” tugmasi birinchi bolib 18 yil oldin “Windows 95” da paydo bolgan va shundan song barcha platformalarda chiqishni boshlagan edi. Ushbu tugma tez programma ishlatishga, kompyuter nastroykalarga otishni, qidiruv va yaqinda ochiq bolgan dokumentlarga tez otishga yordam beradi. 2012 yilda chiqan “Windows 8” da “Microsoft” “Pusk” olib tashlangan edi va shu bilan interfeysni soddalashtirilgan turini taqdim qilgan. 180 Printerlar haqida nimani bilasiz(ularning turlari)-----Sayyoramiz aholisining aksariyati mavjud bo'lgan barcha printerlar ikkita toifaga bo'linganligiga qat'iy ishonadilar: oddiy va "bosma, nusxa ko'chirish va skanerlay oladiganlar", boshqacha qilib aytganda, ular har qanday bosib chiqarish jarayonlarini amalga oshiradilar. Ammo, aslida, ushbu turdagi ofis uskunalari juda ko'p turli xil tasniflarga ega, ularning mavjudligini ko'pchilik bilmaydi.Printerlar turlariBugungi kunda bosma qurilmalarning o'ndan ortiq turli xil tasnifi mavjud. Bundan tashqari, har bir sinfning turlarga bo'linishi bor va natijada son-sanoqsiz turli xil printerlar mavjud ekan. Ammo ushbu mahsulotlarga tegishli ekanligini yanada qulayroq aniqlash uchun ular quyidagi parametrlarga muvofiq tasniflanadi:bosib chiqarish turi: alfanumerik va grafik;tazyiqlar yaratish printsipi: zarbli va ta'sirsiz;bosma rang: bitta rangli va ko'p rangli;ulanish manbai: simli va simsiz. 181 MS OFFICE-MS WORD yuklash,ishga tushirish----MS WORD - bu matnli xujjatlarni tuzish, ko'zdan kechirish, taxrir qilish va chop etish uchun xizmat qiluvchi xamda Microsoft Office dasturlari guruxiga kiruvchi zamonaviy matn muxarriridir.MS WORD - matnli va grafikli malumotlar ustida yuzdan ortiq operatsiyalarni bajaruvchi xamda matnli protsessorlar sinfiga kiruvchi eng takomillashgan amaliy dasturlardan biri hisoblanadi.MS WORD - yordamida ixtiyoriy ko'rinishdagi xujjatni juda tez va yuqori sifatda tayorlash mumkin. Dasturning yana bir qulaylik tomoni shundan iboratki, unda bir nechta xujjatlar bilan, ya'ni ularni qo'shish, biridan ikkinchisiga kerakli joyni olib ko'chirish, matn oldiga tasvir tushirish, jadval tashkil qilish, turli shriftlar bilan ishlash, xarflarni istalgan shaklda yetarlicha katta formatda chop etish mumkin. Lekin MS WORD - ayrim "kamchiliklar" dan ham holi emas. Masalan: matematik ifodalar va kimyoviy formulalarni kiritishda katta qiyinchiliklar mavjud. Bundan tashqari, juda murakkab strukturali poligrafik (atlaslar, albomlar va jurnal muqovalari) materiallarini tayorlashda noqulaylik yuzaga keladiWord dasturini ishga tushirish va undan chiqish.Word dasturi, odatda, dasturlar dispechorining Microsoft Office bo'limida joylashgan bo'ladi. Word dasturini ishga tushirish uchun "sichqoncha" ko'rsatkichini Word piktogrammasini ustiga keltirilib, uning chap tugmachasi ikki marta bosib, standart usulda ishga tushirish mumkin. Yoxud "Пуск" tugmachasi yordamida "Программы" bandiga kiriladi va dasturlar ro'yxatidan Microsoft Word ko'rsatkich orqali topiladi xamda "sichqoncha" chap tugmachasi bosiladi. Natijada ekranda dastlab Word dasturi zarvaragi so'ngra Wordning ishchi stoli paydo bo'ladi. 182 MS OFISE-MS Excel yuklash,ishga tushirish----Excel dasturida ishlash intuitivdir, chunki u hamma maktabda o'rganadigan matematik operatsiyalarni avtomatlashtiradi. Bundan tashqari, Excel, boshqa Microsoft mahsulotlaridan farqli o'laroq, juda ixcham va tartibsiz tizimdir. Shu bilan birga, Excel-da yanada samarali ishlashi uchun foydalanuvchi muayyan operatsiyalarni bajarish uchun odatiy texnikani bilishi kerak, bu esa ishning qulayligini oshiradi va muntazam harakatlarni avtomatlashtirishga imkon beradi. Bundan tashqari, Excel-ning "sirlari" mavjud, unga foydalanuvchi tezda mustaqil ravishda erishadi. Va ular tajribali foydalanuvchilar uchun hayotni osonlashtiradi va foydalanuvchilarga qulay jadvallarni yaratishga yordam beradi.Dasturni ishga tushirish uchun ish stolida Microsoft Office Excel 2007 imzosi bo'lgan belgini toping va ushbu belgini ikki marta bosish, sekundda ko'rsatilganidek, bo'sh dastur bilan Excel dastur oynasini ochadi. 1.1. Oynaning nomi Book1 - Microsoft Excel bo'ladi va vazifalar panelida Excel belgisi va Book1 tugmachasi paydo bo'ladi. Bu degani, Excel yangi bo'sh hujjat (jadval) yaratdi. 183 MS OFISE-MS POWER point yuklash,ishga tushirish---Microsoft Power Point universal, imkoniyatlari keng, ko‘rgazmali grafika amaliy dasturlari sirasiga kirib, matn, rasm, chizma, grafiklar, animatsiya effektlari, ovoz, videorolik va boshqalardan tashkil topgan slaydlarni yaratish imkonini beradiPower Point dasturi Microsoft firmasining prezentatsiyalar (taqdimot qilish, ya’ni tanishtirish) bilan ishlash uchun eng qulay bo‘lgan dasturiy vositalardan biridir. Bu dastur orqali barcha ko‘rgazmali qurollarni yaratish, ba’zi joylarda esa undan ma’lumotlar bazasi sifatida foydalanish mumkin. Ayrim hollarda bu dasturda multimedia vositalarini boshqarish va ularni qo‘llab, namoyish etuvchi qurilmalarga yuborish vazifalari ham bajariladi. Dasturdagi asosiy tushunchalar bu slayd va prezentatsiya tushunchalaridir 184 MS OFISE-MS Access yuklash,ishga tushirish----Microsoft Office kеng tarqalgan ofis ishlarini avtomatlashtiruvchi dasturlar pakеtidir. Uning tarkibiga kiruvchi Access nomli dasturlar majmuasi xozirda MOBT sifatida kеng organilmokda va qollanilmokda.MOning dastlabki oynasi soddaligi va tushunarliligi bilan ajralib turadi. Undagi oltita ilova, dastur ishlaydigan olti obеktni tasvirlaydi. Bular «Таблицы» (Jadvallar), «Запросы» (Sorovlar), «Формы» (Shakllar), «Отчёты» (Hisobotlar), «Макросы» (Makroslar), «Модули» (Modullar) Ularning xar biri xaqida kiskacha tuxtalib utamiz:«Таблицы» (Jadvallar) — MO ning asosiy obеkti. Unda malumotlar saqlanadi.. «Запросы» (Sorovlar) — bu obеkt malumotlarga ishlov bеrish, jumladan, ularni saralash, ajratish, birlashtirish, ozgartirish kabi vazifalarni bajarishga moljallangan.. «Формы» (Shakllar) — bu obеkt malumotlarni tartibli ravishda oson kiritish yoki kiritilganlarni korib chiqish imkonini bеradi. Shakl tuzilishi bir qancha matn­li maydonlar, tugmalardan iborat bolishi mumkin.. «Отчёты» (Hisobotlar) — bu obеkt yordamida saralangan malumotlar qulay va korgazmali ravishda qogozga chop etiladi.5. «Макросы» (Makroslar) — makrobuyruqlardan iborat obеkt. Murakkab va tеz-tеz murojaat qilinadigan amallarni bitta makrosga guruxlab, unga ajratilgan tugmacha bеlgilanadi va ana shu amallarni bajarish o`rniga ushbu tugmacha bosiladi. Bunda amallar bajarish tеzligi oshadi 185 Windows-STANDART dasturlarini yuklash,ishga tushirish----Standart umumiy maqsadli dasturlar - bu operatsion tizim tarkibiga kiruvchi dasturlar (dasturlar)! ifi tizimlari, lekin kompyuterning ishlashini ta'minlash uchun emas, balki amaliy ish uchun, ya'ni hujjatlarni tayyorlash va ko'rish va boshqa ish operatsiyalarini bajarish uchun mo'ljallangan. Operatsion tizimda bunday dasturlarning mavjudligi, kompyuterda operatsion tizimdan boshqa hech narsa bo'lmasa ham, foyda bilan foydalanishga imkon beradi. 186Provodnik va disklar bilan ishlash----Odatda, diskka yozish xatolarsiz amalga oshiriladi, shuning uchun uning to‘g‘riligi tekshirilmaydi. Ammo write buyrug‘i yordamida tekshirish rejimini yoqish yoki o‘chirish mumkin. Bu rejimni disketalarga muhim axborotni yozishda (masalan, arxivlashtirishda), shuningdek, "adashuvchi" disketalarga yozish paytida ishlatish maqsadga muvofiqdir. Yozuvning to‘g‘riligini tekshirish uchun yozilgan ma’lumotlar o‘qiladi va agar bunda xatolarga yo‘l qo‘yilmasa, yozuv to‘g‘ri hisoblanadi. Bunday tekshirish to‘liq emas: bunda diskdan unga yozilgan aynan shu axborot qo‘yilganmi yoki boshqasi qo‘yilganligi tekshirilmaydi. Har holda hech narsa bo‘lmagandan ko‘ra, bunday bo‘lsa ham, shu tekshirishning bo‘lgani yaxshiroqdir. 187 Sizning kompyuteringizda chizilgan ob'ektlar daraxtining yaqqol rasmi "Проводник" dasturi bo'ladi. Проводник dasturi fayl va papkalar bilan ishlashni engillashtirish uchun xizmat qiladi. 2."Проводник" dasturning ishchi oynalari elementlari quyidagilar: -oynani boshqarish tugmalari bilan oyna sarlavhasi; -bevosita sarlavha ostidagi menyu satri (albatta shuni ta'kidlash kerakki, menyu va uning tarkibi papka menyusining tarkibiga o'xshash hamda ob'ekt panellarining ajratilgan biriga bog'liqdir); -asboblar paneli, menyu satri ostida joylashgan (asboblar paneli fayl yoki papkalar qidirishga tushirish tugmasini qo'shish papkaga o'xshash). Ikkita ishchi panel (chapdagisi "hamma papkalar" deyiladi, o'ngdagisi "tarkibi..."). o'ng panelda ish stolidan boshlab, kompyuter ob'ektlarining daraxti ko'rsatilgan. O'ng panelda chap panelda ajratilgan papka yoki ob'ekt tarkibi chaqiriladi. -Oynaning pastki qismida holat satri joylashgan; -papkada qancha ob'ekt bor ekanligi "Проводник" dast 188 Ilova dasturlari va ularni yuklash,ishga tushirish----Ba'zi hollarda avtomatik yuklash juda foydali xususiyat bo'lishi mumkin. Siz uni o'zingiz sozlashingiz va ishga tushirishda faqat kerakli dasturlarni qoldirishingiz mumkin.Shuni hisobga olish kerakki, avtostartdagi ko'plab faol dasturlar bilan kompyuterning operativ xotirasi katta hajmda sarflanadi, natijada tizim ishga tushishi sezilarli darajada sekinlashishi mumkin.Dasturlarni ishga tushirishga nima uchun qo'shiladi?O'rnatilgan kommunal xizmatlar o'zlarini mustaqil ravishda boshlang'ich ro'yxatga olish kitobiga qo'shishi mumkinligi haqida yuqorida aytib o'tgan edik.Agar kerak bo'lsa, foydalanuvchi har qanday narsani mustaqil ravishda joylashtirishi mumkin kerakli dastur avtomatik ishga tushirish uchun kompyuterni yoqsangiz, tizim avtomatik ravishda tez-tez ishlatiladigan yordam dasturini ishga tushiradi. 189 Panel upravleniye-standart dasturlarini yuklash,ishga tushirish---Panel upravleniye-standart dasturlarini yuklash,ishga tushirish----kompyuter parametrlarini va operatsion tizimni sozlash uchun asosiy funktsional vositalar to'plangan. Buyruqlardan foydalanish Boshqaruv panellariwindows Vista-ning tashqi ko'rinishini va ehtiyojlarini qondirish uchun tezda sozlashingiz mumkin.Elementlar Boshqaruv panellarifunktsional xususiyatlari bo'yicha guruhlangan. Kategoriya nomi unda joylashgan sozlamalar yordamida bajarishingiz mumkin bo'lgan harakatlarni qisqacha tavsiflaydi. Masalan, kategoriya Tarmoq va Internetkompyuterning tarmoq parametrlarini sozlash va Internetga ulanish uchun xizmat qiladi 190Ms exel формуль,конструктор, va вид menyusi vazifalari----Formula — bu mavjud qiymatlar asosida yangi qiymatlarni hisoblovchi tеnglamadir. Formulalar yordamida elеktron jadvalda ko’pgina foydali ishlarni amalga oshirish mumkin. Elеktron jadvallar formulalarsiz oddiy matn muharririga aylanib qoladi. Formulalarsiz elеktron jadvallarni tasavvur qilish qiyin. • Jadvalga formulani qo’yish uchun uni kеrakli yachеykaga kiritish kеrak. Formulalarni ham boshqa ma'lumotlar singari o’zgartirish, saralash, ulardan nusxa ko’chirish va o’chirish mumkin. Formuladagi arifmеtik amallar sonli qiymatlarni hisoblashda, maxsus funktsiyalar matnlarni qayta ishlashda hamda yachеykadagi boshqa qiymatlarni hisoblashda 191 Glavniy menyusidagi найти,заменить,выделить qismi funksiyasini tushuntiring------“Главная” bandining “Редактирование” guruhiga o„ting va “Найти” tugmasini bosing. “Найти и заменить” oynasi ochiladi. “Найти” maydonida kerakli bo„lakni ko„rsating. Birinchi talabni bajarish uchun “Найти далее” tugmasini bosing. Topilgan bo„lakni boshqasi bilan almashtirish uchun “Заменить” bandiga o„ting, “Заменить” maydonida yangi bo„lakni yoki so„zni kiritib, “Найти далее” tugmasini bosing. Dastur kerakli bo„lakni topgandan keyin “Заменить” tugmasini bosing 196Tablitsa qo'yish va birlashtirish va qo'shimcha ustunlar qo'shish va ular ustida amallar bajarishni tushuntiring----Yaratilgan jadvalga yacheyka qo’shish uchun, keraklicha yacheykalarni belgilab, «Таблица» menyusidagi “добавить ячейки” buyrug’i bajariladi. Bu buyruqda qo’shilayotgan yacheykalarning yo’nalishi ko’rsatilishi kerak. Nechta yacheyka belgilangan bo’lsa shuncha yachyka qo’shiladi. Yacheykalarni olib tashlash uchun keraklicha yacheykalarni belgilab, «Таблица» menyusidagi “удалить ячейки” buyrag’ini bajarish kerak. Nechta yacheyka belgilangan bo’lsa shuncha yacheyka olib tashlanadi. Bunda ham olib tashlanayotgan yacheykalarning yo’nalishini ko’rsatish kerak. Yachekalarni birlashtirish uchun, birlashtirish kerak bo’lgan yacheykalar belgilanadi va «Таблица» menyusidagi “объеденить ячейки” buyrug’i bajariladi. Yacheykalarni bo’lish uchun «Таблица» menyusidagi “разбить ячейки” buyrug’i bajariladi. Bunda oynacha paydo bo’lib, yacheykalarni nechta qator va ustunga bo’lish keraklagini ko’rsatish kerak.Jadvalga qatorlarni qo’shish yoki olib tashlash uchun, keraklicha qator belgilanib, «Таблица» menyusidagi “добавить строки” yoki “удалить строки” buyruqlarini bajarish kerak. Nechta qator belgalangan bo’lsa chuncha qator olib tashlanadi yoki qo’shiladi. Olib tashlanayotgan yoki qo’shilatotgan qatorlarni yo’nalishini ham ko’satish kerak. Agar kursor jadvaldagi eng ohirgi qatordagi ohirgi yacheykada turgan bo’lsa, TAB tugmasini bosish bilan ham jadvaldagi ohirgi qator davomiga yangi qator qo’shish mumkin.