1. Biofizikaning predmeti, vazifalari. Biofizikaning biologik fanlar orasida tutgan o’rni va boshqa fan soxalari bilan aloqasi

35. Model membranalar
Мембранани 3 хил типдаги липидлар ташкил этади: фосфолипидлар, холестерин ва гликолипидлар. Асосий типдаги липидлар фос-фолипидлар бўлиб ҳисобланиб, улар фосфатидилхолин (лецитин), фосфатидилэтаноламин, фосфати-дилсерин, фосфатидилинозит ва сфингомиелинни сақлайди.Ҳайвон ҳужайраичи мембрана-ларида холестерин учрайди (ми-тохондриянинг ички мембрана-сидан ташқари). Гликолипидлар кўпгина мембрана таркибини (мас-н, плазматик мембрананинг ташқи қаватини) ташкил этади. Гликолипидларнинг таркибини углеводли функционал гуруҳлар ташкил этади, яъни улар сув фазасига йўналган бўладилар.Мембрана липидлари амфифил молекулаларини қутбли гидрофил бошча ва қутбсиз липофил дум қисмини тарзида ифодалайдилар. Сувли муҳитда улар гидрофоб таъсирлашишлар ва вандерваальс кучлари орқа-ли агрегатлашади.Фосфолипидлар ҳужайра мембранасининг асосий тузилишини ташкил этади. Битта фосфолипид молекуласи 2 хил учга эга: бош ва дум. Бош қисмида фосфат гуруҳи мавжуд ва у гидрофилдир. Гидрофил қаватга сув молекулалари осонгина бирикади.Гидрофоб қисм- водород ва улерод атомларидан иборат ёғ кислотаси 2 занжирни ҳосил қилади. Ушбу занжир гидрофобдир ёки сув молекулалари билан аралашишни ёқтирмайди.Холестерин ҳужайра мембранасининг муҳим таркибий қисмидир. Молекуласи углерод ва водороддан иборат, аммо у ёғ кислоталари ва фосфолипидлардан фарқ қилади, чунки у бир қатор ҳалқаларга жойлаштирилган. Ҳалқалар бир-бирига боғланган 5 ёки 6 та углерод атомларидан иборат. Олти бурчакли ва бешбурчак ҳалқаларнинг углерод атомлари уларга водород атомларини бириктирган. Углеводороднинг думи ҳам мавжуд. Биринчи ҳалқага бириктирилган гидроксил гуруҳидан ташқари холестерол жуда қутбсиз. Мембранада қутбли (поляр) гидроксил гуруҳи сувли муҳитга (ҳужайрадан ташқари сув ёки ҳужайра ичидаги сув) ёпишади. Неполяр холестерин молекуласи эса неполяр ёғ кислотаси думлари орасидан тармоқланади. Холестерол молекулаларининг аксарияти неполяр ва шунинг учун фосфолипидларнинг поляр бўлмаган ёғ кислоталари билан бирлашади. Шу билан бирга, холестерин таркибидаги гидроксил гуруҳи (-ОН) манфий зарядга эга ва ҳужайранинг ичида ёки ташқарисида сувнинг қутбли муҳити билан боғланади.