1-bob. O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi iqtisodiy o’sish va aholining turmush darajasini oshirishning asosiy omili sifatida

1.3. Raqamli iqtisodiyotning ijobiy va salbiy tomonlari
Davlatning Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yulini tanlaganligi axborot texnologiyalari soxasi va umuman, elektron xujjatlar aylanmasi soxasida yangi yunalishlar ochib beradi. «Raqam» tomon burilishga butunjaxon internet tarmogi va sifatli alokaning sababchi buldi. Okibatda katta xajmdai ma’lumotlar almashinish va ularni tuplash imkoni paydo buldi, bu esa, uz navbatida, tuplangan axborotni kayta ishlashga, bashorat kilishga, asoslangan karorlar kabul kilishga va xilma-xil foyda olishga imkon beradi. Bularning barchasi uchun esa mos keluvchi infratuzilma, boshkacha kilib aytganda, global axborot platformalari ekotizimi zarur. Birok bunda ma’lumotlarni yukotish, biznesni yukotish, ish urinlarining kiskarishi, xavfsizlikka putur etishi riski va modernizastiya kilish zarurati vujudga keladi. Bu masalalarni tezda xal kilish zarur, chunki bu borada kechikish jiddiy risklarga olib keladi. Axir boshka mamlakatlarda, ayniksa, Xitoy va AЩЦda iqtisodiyot faollik bilan elektron relslarga kuchirilmokda.
Mualliflarning fikriga kura, hozirgi paytda ruy berayotgan o’zgarishlarda Raqamli iqtisodiyotning afsona yoki xakikat ekanligi emas, balki bu o’zgarishlarning jamiyatga kanday xizmat kilishi muxim rol uynaydi: «Biz texnologiyalar kanday kilib ommaviy xizmat kursatishni uzgartirayotganini kuryapmiz. Vositachilarni olib tashlaydigan, mijoz va ta’minotchi urtasidagi alokalarning tugridan-tugri amalga oshirshshshiga olib keladigan Uber kabi yangi biznes-modellar paydo bulmokda. Avvalrok xuddi shunga uxshash o’zgarishlar moliya sektori va telekommunikastiyalarda xam ruy bergandi».
Sanoatda xam o’zgarishlar kutilmokda, chunki Raqamli korxona va insonning Raqamli kiyofadoshi paydo bulishi butun insoniyat modelini jiddiy uzgartirib yuborishi mumkin. Bu esa shuni kursatadiki, axborot texnologiyalari asta-sekinlik bilan odamlarning o’rnini egallab bormokda. Mana shu Raqamli iqtisodiyot xisoblanadi.
Tugri, mamlakatda kanday keskin o’zgarishlar ruy berishi hozircha ma’lum emas. Bir anjuman katnashchisi rakobatbardosh maxsulot ishlab chikargan xolda normal ishlayotgan mashinasozlik zavodini modernizastiya kilishni misol tarikasida keltirib utdi. Birok uning uchun portallar, robotlashtirilgan komplekslar va boshka Raqamli korxona elementlari bilan boglik echim xisoblab chikilganda ma’lum bulishicha, mexnat sigimini pasaytirish va mexnat unumdorligini oshirish xisobiga kamida yil muddatda xarajatlarni oklashi mumkin ekan va zavod raxbariyati yarim-yorti karor foydasiga bu goyadan voz kechdi.
Bu hozirgi texnik koloklik sharoitlarida sanoatning Raqamli o’zgarishi tez ruy berishiga shubxa uygotadi (1.1-jadval).
1.1-jadval

Afzalliklari	Kamchiliklari
Davlat nuktai nazaridan minimal xarajatlar	-infratuzilma yaratish muddati uzun -Raqamli iqtisodiyot yirik biznes manfaatlarida tashkil kilingan -Raqamli iqtisodiyot infratuzilmasining suboptimal arxitekturasi
exnologik baza yaratish minimal muddati	-moliyaviy xarajatlar katta -cheklangan sonli texnologiyalar Kullanishi
-infratuzilmaning tez shakllaninsh -funkstional arxitektura barcha manfaatdor tomonlarning extiyojlari va talablariga javob beradi -umumiy Raqamli makon tashkil kiladigan barcha tizimlar maksimal shaffofligi va boshkariluvchanligi -Raqamli platformalarni rivojlantirish, integrastiya kilish va xizmat kursatish soddaligi	-kuplab sanoatlarda raqamli monopollashtirish riski yukori -Raqamli tengsizlikning usish riski yukori (geografiyalar urtasida va sanoatlar urtasida)