1-bob. Qadimgi Madaniyatning asosiy omili
VARAXSHA – Buxoroning Jondor tumanida joylashgan VI-VII asrlarga oid buxorxudot hukmdorlarining yozgi qarorgohi. XALIFA
Download 50 Kb.
|
Jonibek1
- Bu sahifa navigatsiya:
- XANDAQ
- XORAZMSHOHLAR
VARAXSHA – Buxoroning Jondor tumanida joylashgan VI-VII asrlarga oid
buxorxudot hukmdorlarining yozgi qarorgohi. XALIFA – o‟rinbosar, noib, muovin. Muhammad Payg‟ambar vafotidan so‟ng vujudga kelgan Arab xalifaligining (632-1258) diniy va dunyoviy boshlig‟i. Birinchi to‟rt xalifa Abu Bakr (632-634), Umar (634-644), Usmon (644-656) va Alilar (656- 661) “al-Xulafo ar-roshidun” – to‟g‟ri yo‟ldan boruvchi halifalar nomi bilan mashhur bo‟lganlar. XANDAQ – qal‟a tevaragiga qazilgan va suv to‟latilgan zovur. Maxsus mudofaa inshooti. XIROJ – Yaqin Sharq va O‟rta Sharq mamlakatlarida, jumladan O‟rta Osiyoda davlat tomonidan undiriladigan yer solig‟i. Xiroj O‟rta Osiyoda VII asrda arablar tomonidan joriy qilingan. Xiva xoni Muhammad Raxim I (1806-1825) xirojni pul bilan undirishni joriy qilgan. Bunda xiroj olingan hosilning miqdoridan emas, balki yer egasining xo‟jaligi va yer maydoniga qarab olingan. Qo‟qon xonligi Rossiya tomonidan bosib olingandan keyin xiroj bu yerda ham natura o‟rniga pul bilan yig‟iladigan bo‟lgan. XORAZMSHOHLAR – Xorazmda islomdan oldin va islomdan keyin hukmronkik qilgan sulola. Tarixda to‟rtta xorazmshohlar sulolasi o‟tgan: Afrig‟iylar (305-995), Ma‟muniylar (995-1017), Oltintosh sulolasi (1017-1034) va Anushteginlar sulolasi (1077-1231). 995-yilgacha Xorazm ikki qismga – Shimoliy Xorazm (poytaxti Urganch) va Janubiy Xorazmga (poytaxti Kat) bo‟lingan edi. Shimoliy Xorazmdagi Ma‟muniylar sulolasi vakili Ma‟mun ibn Muhammad 995-yilda har ikkala Xorazmni birlashtirib, 43
Xorazmshoh unvoni bilan idora qila boshladi. Uning vorisi Ma‟mun ibn Ma‟mun davrida Xorazmning qudrati yanada oshdi. Urganchda “Ma‟mun akademiyasi” faoliyat yurita boshladi. 1017-yilda Xorazmni Mahmud G‟aznaviy bosib olib, o‟zining bosh xojibi Oltintoshni xorazmshoh unvoni bilan Xorazm hokimi etib tayinladi. 1044-yilda Xorazm Saljuqiylar davlatiga qo‟shib olindi. Saljuqiylarning Xorazmdagi noibi Anushtegin (1077-1097) saljuqiylarga itoatgo‟ylik bilan xizmat qildi. Lekin uning vorisi Qutbiddin Muhammmad (1097-1127) o‟ziga “Xorazmshoh” unvonini olib saljuqiylardan mustaqil holda yurtni idora qila boshlaydi. Otsiz (1127- 1156), El Arslon (1156-1172), Takash (1172-1200) va Muhammadlar davrida (1200- 1221) Xorazmshohlar davlati Sharqning eng yirik va qudratli davlatiga aylanadi. 1221-yilda Chingizxon boshliq mo‟g‟ul bosqinchilari Xorazmshohlarning yirik shaharlari qatorida poytaxt Urganchni ham bosib oladilar. Muhammad Xorazmshoh yurtni o‟z holiga tashlab qochishdan boshqa chora topa olmaydi. So‟nggi Xorazmshoh Jaloliddin Manguberdi (1221-1231) mo‟g‟ul bochqinchilariga qarshi deyarli o‟n yil kurashgan bo‟lsada, biroq uning urinishlari muvaffaqiyatsiz tugaydi. Jaloliddinning vafoti bilan Xorazmshohlar sulolasi ham barham topadi.
Download 50 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling