1-chi bilet. 1-savol Ochiq iqtisodiyot

22-bilet
1.jamg’arma bu mamlakat yoki firmalar ixtiyoridagi turli majburiy to’lovlar chegirib tashlangandan qolgan daromadning bir qismi.jamg’arma istemol maqsadida ishlatilmaydigan daromaddir.jamg’arma funksiyasi daromadlar bilan jamg’arma xarajatlarining uzviy bog’jiqligini ko’rsatadi.Uy ho’jalikari shaxsiy daromadlar miqdoridan turli xil soliqlarni to’lagandan so’ng o’z ixtiyoridagi daromad qiladi,buni biz mahalliy daromadning bir qismi deb ham aytamiz. Bu daromadlr uy xojaliklari tomonidan istemol va jamg’arish uchun ishlatiladi.
2. Merkantilistlar birinchi bo'lib xalqaro savdoning muhimligini ta'kidladilar va birinchi marta to'lovlar balansini tavsifladilar. Ushbu nazariyaning asosiy kamchiligi shundaki, bu erda mamlakatlar rivojlanishi boylikni qayta taqsimlash hisobiga bo'lishi mumkin, ammo uning boyligi hisobiga emas. Merkantilistlar nazariyasining asoschilari Tomas Man va Antuan Montkretyen edi. Protektsionistik siyosat merkantelizmga juda yaqin deb hisoblanadi. Ushbu siyosat eksportni rag'batlantirish va importni cheklash va shu bilan mahalliy ishlab chiqaruvchilarni himoya qilishga qaratilgan. Ushbu nazariya doirasida har bir davlatning asosiy maqsadi boylikdir, va dunyoda boylik cheklangan, va bitta mamlakatning boyligini faqat boshqa davlatning boyligini kamaytirish orqali oshirish mumkin, deb ishonilgan. Bundan tashqari, xalqaro iqtisodiy siyosatdagi davlatning roli eksportni rag'batlantirish va importni qisqartirish maqsadida ijobiy savdo balansini saqlash va tashqi savdoni tartibga solishdan iborat edi.
3Talab va taklif — bozor iqtisodiyotining fundamental tushunchalari. Talab (tovarlar va xizmatlarga talab) — xaridor, isteʼmolchining bozorda muayyan tovarlarni, neʼmatlarni sotib olish istagi; bozorga chiqqan va pul imkoniyatlari bilan taʼminlangan ehtiyojlari. Taklif — muayyan vaqtda va muayyan narxlar bilan bozorga chiqarilgan va chiqarilishi mumkin boʻlgan tovarlar va xizmatlar miqdori bilan ifoda etiladi; taklif ishlab chiqaruvchi (sotuvchi)larning oʻz tovarlarini sotishga (bozorga) taklif etish istagi. Jahon bozori — xalqaro mehnat taqsimotida ishtirok etish bilan oʻzaro bogʻlangan mamlakatlar oʻrtasidagi barqaror tovar-pul munosabatlari tizimi. Xalqaro savdo munosabatlari qadimda ham mavjud boʻlgan, mamlakatlar oʻrtasida iqtisodiy va siyosiy aloqalar milliy davlatlarning paydo boʻlishi bilan yuzaga kelgan, ammo koʻpgina mamlakatlar, soʻngra jaxondagi barcha mamlakatlar savdosini qamraydigan Jahon bozori (uning negizida jahon xoʻjaligi) faqat yirik mashinalashgan industriyaga oʻtish bilan shakllana boshladi va 20-asr boshiga kelib qaror topdi. Jahon bozori tovar, mehnat, kapital va valyuta bozorlari majmuidan tashkil topadi (qarang Mehnat bozori, Ishchi kuchi bozori). Jahon bozorida barcha mamlakatlar tashqi savdosining majmuini ifoda etadigan xalqaro savdo amalga oshiriladi. Bu tarkiban jahon miqyosidagi eksport va importdan iborat, ularning qiymat boʻyicha nisbati savdo balansi deb yuritiladi.
27-bilat
1.Iste’mol, jamĝarish va investitsiya funksiyalari. C = a + b Yd , bu yerda: a – avtonom xarajatlar; Yd – tasarrufidagi daromad (Yd
=Y-T), bu yerda: T – soliqlar;
b – iste‟mol hajmining tasarrufidagi daromadga bog„liqligini ifodalovchi koeffitsient,
boshqacha aytganda iste‟molga chegaralangan moyillik.
ΔC
b = --------- 100;
Δ Yd
Demak, iste‟mol hajmi avtonom iste‟molga, tasarrufidagi daromad hajmiga va
iste‟mol hajmining tasarrufidagi daromad o„zgarishiga ta‟sirchanligiga bog„liq.
Jamg„arish grafigini ham iste‟mol grafigiga o„xshab algebraik ifodalash
mumkin, ya‟ni jamg„arish funksiyasi quyidagi ko„rinishga ega:
S = -a + (1 -b) Yd
Iste‟molga o„rtacha moyillik deganda tasarrufidagi daromaddagi iste‟mol

Xarajatlarining ulushi tushuniladi, ya‟ni:

C

APC = ------------- 100

Yd

Bunda: APC – (average propensity to consume) iste‟molga o„rtacha moyillik.

Tasarrufidagi daromaddagi jamg„arish ulushini jamg„arishga o„rtacha moyillik

Deb ataladi, ya‟ni:

S

APS = --------------- 100

Yd

Bunda: APS (average propensity to saving) – jamg„armaga o„rtacha moyillik.

Avtonom investitsiyalarning grafigi investitsiyalar hajmi foiz stavkasi

Dinamikasiga teskari proporsional tarzda o„zgarishini ko„rsatadi.

Avtonom invstitsiya funksiyasi quyidagi ko„rinishga ega:

I = e – dR

Bu yerda: I – avtonom investitsiya xarajatlari;

E – foiz stavkasi 0 ga teng to„lgandagi investitsiya xarajatlarining maksimal

Hajmi. U tashqi iqtisodiy omillar, resurs imkoniyatldari, yer, foydali qazilma

Boyliklari va boshqalar bilan belgilanadi;

R – real foiz stavkasi;

D – investitsiyalarning real foiz stavkasi dinamikasi o„zgarishga ta‟sirchanligini

Miqdoriy belgilovchi empirik koeffitsient.
2.Inflyatsiyaning mohiyati, sabablari, turlari va hisoblash usullari.
Inflatsiya – ma‘lum davr mobaynida mamlakatda baholar o‗rtacha (umumiy)

Darajasining barqaror o‗sishi, pulning xarid qobiliyatini uzoq muddatli pasayishi.1

Inflatsiya (lotincha inflatio – shishish, bo‗rtish, taranglashish) – bozor iqtisodiyotining

Asosiy izdan chiqaruvchi omillari jumlasiga kiradi, uning sur‘ati qanchalik yuqori

Bo‗lsa, iqtisodiyotga xavfli ta‘siri shunchalik katta bo‗ladi. Inflatsiya nafaqat pul muomalasining izdan chiqishi, balki butun takror ishlab
chiqarish mexanizmining kasali, makroiqtisodiy buzilishlar natijasidir. Baholarning
o‗sishi, pul birligi xarid qobiliyatining pasayishidan tashqari inflatsiya namoyon
bo‗lishining quyidagi uch belgisi ham bor. Bular:
1) valuta kururslarining o‗zgarishi;
2) kredit berish shartlarining qimmatlashuv va muddatlarining qisqarishi tomon
o‗zgarishi;
3) kundalik ehtiyoj mollaridan iborat iste‘mol savati bahosining o‗sishi
Inflatsiyaning turlari. Talab va taklif inflatsiyasi.

Talab inflatsiyasi iqtisodiyotda talab keskin oshib ketishi va uni ishlab

Chiqarishning real hajmi bilan qondirish mumkin bo‗lmay qolgan sharoitlarda kelib

Chiqadi. Ya‘ni, to‗liq bandlilikka yaqin sharoitda iqtisodiyotning ishlab chiqarish

Imkoniyatlari o‗sib borayotgan yalpi talabni qondirolmaydi. Taklif inflatsiyasi bu, mamlakat iqtisodiyotida tovar va xizmatlar taklifining

Kamayishi natijasida tovar va xizmatlar baholarining oshishidan paydo bo‗ladi.

Bunday hollarda ortiqcha talab bo‗lmasa ham tovarlarning baholari oshib boradi.

Hatto ish bilan bandlik va YaIM ishlab chiqarish kamaygan yillari tovarlarning

Bahosi oshadi. Yalpi taklif qisqarishining asosiy sababi mahsulot birligiga sarflangan. Xarajatlarning o‗sishi hisoblanadi.
3. Davlat byudjeti tahlili.Davlat o‗z iqtisodiy funksiyalarini bajarishda moliyaviy manba sifatida davlat Budjetiga tayanadi.Davlat byudeti mamlakat moliya tizimining markaziy unsuri bo‗lib Makroiqtisodiy barqarorlikni ta‘minlashda muhim rol o‗ynaydi.Davlat budjeti moliyaviy balans sifatida ikki qismdan iborat bo‗lib, bu qismlarni Sodda qilib daromadlar va xarajatlar deb atash mumkin.Davlat budjeti daromadlari soliq va soliq bo‗lmagan tushumlar hisobiga Shakllansada, makroiqtisodiy tahlilda u soliqlar hisobigagina shakllanadi deb Qaraladi.Davlat budjeti xarajatlari tarkibida iqtisodiyotga xarajatlar, markazlashgang Investitsiyalarni moliyalashtirish, ijtimoiy himoya, ijtimoiy soha, davlat boshqaruv va Sud idoralarini moliyalashtirish moddalari mavjud.