1 Davlat va huquq nazariyasining predmetini

67.

68. . Davlatning asosiy belgilari, uning jamiyatdagi turli nodavlat tashkilotlar, ijtimoiy-siyosiy tizimning boshqa qismlaridan farqlarini ochishga
imkon beruvchi jihatlari mavjud. Davlatning belgilari sifatida kishilik
jamiyati uyushgan davlat tashkilotining barqaror, qat’iy umurtqasini ifodalovchi jihatlari maydonga chiqadi. Ular jamiyat rivoji bilan hamohang
tarzda m azm unan boyib boradi, eski funksiyalar barham topib, yangi idoraviy tuzilm alar va funksiyalar vujudga kelaveradi.
Davlatni boshqa jam oat tashkilotlaridan ajratib turuvchi asosiy belgilari hudud, fuqarolar, ommaviy hokimiyat, yagona soliq tizimi kabilar
bo‘lib, m azkur belgilarsiz davlat muayyan mavjudlik kasb eta olmaydi
Davlatning yana bir muhim belgisi — ommaviy-siyosiy hokimiyatning
ta ’sis etilganligi. Ya'ni, siyosiy elita va jamiyatning qolgan qismi o ^ a s ida mavjud hukmronlik va bo‘ysunish (hokimlik va tobelik) m unosabatlarining mavjudligi

71. Sotsialistik davlat to‘g‘risidagi g‘oyalar sinfiy nazariya (markscha- lenincha ta’limot) tarafdorlari asarlarida paydo bo‘lgan. Ular o‘z asarla- rida sotsialistik davlatni boshqa tipdagi davlatlarga qarshi qo‘yib, asosiy tafovut hokimiyatning ekspluatatsiya qiluvchi ozchilik qo‘lida boMishi va undan ekspluatatsiya qilinuvchi kolpchilik qarshiligini bostirish uchun foydalanishda, deb uqtirganlar. Ularning fikricha, sotsialistik davlat “sotsialistik inqilob” natijasida paydo bo‘ladi, ya'ni siyosiy hokimiyat zo‘ravonlik orqali egallab olinadi. Bu jarayon eski davlat mashinasini sindirish va proletariat diktaturasini o‘rnatish zarurligi bilan bog‘lanadi. Ayni paytda sotsialistik inqilob g‘alabasidan so‘ng hokimiyat ishchilar

69. Demokratik siyosiy rejim doirasida liberal yoki liberal-demokratik rejim turlari farqlanadi. Liberal rejimda davlat hokimiyati saylovlar yoii bilan shakllantiriladi, hokimiyatning taqsimlanishi amal qiladi hamda shaxs bilan davlat o‘rtasidagi nisbatda ustuvorlik shaxs tomonida bo‘ladi. Liberal rejimning o‘ziga xos xususiyati shundaki, inson o‘z mulki, huquq va erkinliklariga ega boiadi, iqtisodiy jihatdan mustaqil, siyosiy erkin harakat qiladi hamda so‘z, fikr almashish va mulk shakllari erkinligi e’lon qilinadi. Liberal-demokratik rejimda barcha odamlarning tengligi va ozodligi e’tirof etilib, davlatni boshqarishda xalqning keng ishtiroki ta’minlanadi. Fuqarolar huquq va erkinliklarining iqtisodiy asoslari kafolatlanadi. Shuningdek, jamiyat ishlarini boshqarish va huquqiy normalami yaratish- da xalq yalpi ravishda ishtirok etadi hamda ijro organlari ustidan jamoatchilik nazorati o‘rnatiladi.