1 Davlat va huquq nazariyasining predmetini

18. Umumiy ilmiy metodlar — tabiat, jamiyat va tafakkur hodisalarini o ‘rganishda qofllaniladigan eng umumiy yondashuvlar, usullar, bilishning
umumiy prinsiplaridir. Barcha fanlar uchun eng umumiy universa

metod — dialektikadir. Dialektika nazariyasi — voqeliklarning umumiy

aloqadorligi va doimiy rivojlanish holatida bo‘lishi to‘gkrisidagi ta’limot.
Dialektik metod davlat va huquqni o‘zaro aloqada, doimiy rivojlanishda,
o ‘zgarishda, bir tipdan ikkinchi tipga hamda bir shakldan ikkinchi shaklga o ‘tish, mazmunan boyish va takomillashishda, deb tushuntiradi


19. Tarixiy metod — davlat va huquqni tarixiy rivojlanish shart-sharoitlariga bog‘lab o‘rganish usul boiib, unda davlat va huquqning tavsifi va
rivojlanish bosqichlari tarixiy xronolologik izchillikda, ketma-ketlikda
o‘rganiladi.
Ushbu 0‘rinda davlat va huquqning tarixan vujudga kelish sabablari va
shart-sharoitlarini aniqlash, ularning tarixiy taraqqiyot bosqichlarida rivojlanishi, o ‘zgarishi va shakllanishiga ta’sir etgan omillami ko‘rsatib berish,
shu asosda davlat va huquqning bugungi holatiga baho berish hamda
istiqboldagi evolyutsiyasini bashorat qilish muhim ahamiyat kasb etadi.
Tarixiy metod vositasida davlat — huquqiy hodisalarga ikki nuqtayi
nazardan yondashish mumkin: birinchidan, bu hodisalarning “vaqt
o ‘lchovida harakatlanish, o‘zgarish jarayoni”ni kuzatish, ikkinchidan, bu
jarayonni “nazariy jihatdan anglash”. Tarixiy yondashuv asosida tahlil
yuritish umuman abstrakt davlat va huquqni emas, balki konkret, aniq
muayyan davlat va huquqning paydo bo‘lishi, rivojlanishi va mohiyatini,
tabiatini o ‘rganish imkoniyatini beradi.
Va nihoyat, davlat va huquqning nazariy jihatlarini tarixiy voqealar
hamda faktlar bilan bog‘lab o‘rganish puxta bilim olish garovidir. Davlat
va huquq haqidagi turli-tuman fikrlar ichida o ‘ralashib qolmaslik uchun
ularning asosiy tarixiy bog‘lanishlarini unutmaslik lozim. Shu bois har bir
masalaga tarixdagi m a’lum hodisa qanday paydo bo‘lganligi, bu hodisa
o ‘z rivojlanishida qanday asosiy bosqichlardan o‘tganligi nuqtayi nazaridan qarab, bu hodisa hozirgi paytda qanday bo‘lib qolganligiga baho
berish lozim. Bu metodologik talab davlat va huquq hodisalariga ham
bevosita taalluqlidir.