1 Davlat va huquq nazariyasining predmetini

Ижтимоий нормалар тизими – бу жамиятда кишилар хулқатворини, муайян гуруҳ ва жамоалар ўртасидаги муносабатларни
тартибга солувчи қоидалар мажмуидир
Ижтимоий норма – бу кишилар ҳамда уларнинг жамоалари
ўртасидаги муайян муносабатни тартибга солувчи хулқ-атвор
қоидасидир

193. Ижтимоий норма – бу кишилар ҳамда уларнинг жамоалари
ўртасидаги муайян муносабатни тартибга солувчи хулқ-атвор
қоидасидир. Ижтимоий нормалар тизими – бу жамиятда кишилар хулқатворини, муайян гуруҳ ва жамоалар ўртасидаги муносабатларни
тартибга солувчи қоидалар мажмуидир. Жамиятда амал қиладиган барча нормаларни икки катта гуруҳ,
яъни ижтимоий ва техник нормаларга бўлиш мумкин. Мазкур бўлиниш
нормаларнинг тартибга солиш предметига кўра таснифланади. Агар
норма кишилар хулқ-атвори ва улар ўртасидаги муносабатларни
тартибга соладиган бўлса уни ижтимоий норма сифатида тавсифлаш
мумкин. Агар норма шахснинг табиат ва техника воситаларидан
фойдаланиши билан боғлиқ муносабатларга доир бўлса, унга техник
нормалар сифатида қараш лозим. Шу жиҳатдан олганда, техник
нормалар “инсон ва машина”, “инсон ва меҳнат қуроли”, “инсон ва
ишлаб чиқариш” типидаги, яъни инсон билан уни ўраб турувчи жонсиз предметларга оид муносабатларни тартибга солади дейиш мумкин.
194. Ҳуқуқ (юридик маънода) – бу давлат томонидан ҳимоя
қилинадиган, ўзида эркинлик, тенглик ва адолат тамойилларини
ифодалайдиган, ижтимоий муносабатларни тартибга солишга
қаратилган, умуммажбурий хулқ-атвор қоидалари йиғиндиси.
Huquq – normativ xususiyatga ega rasmiy talab yig‘indisi.
Normativlik barcha ijtimoiy normalarga taalluqli xususiyatdir, ammo, huquqning normativligi boshqa ijtimoiy normalardagiga qaraganda o‘zining qat’iyligi, imperativ (buyruq mayliga ega)ligi, davlat hokimiyatining kuchiga tayanganligi bilan ajralib turadi.Normativlik, ya’ni hayotiy munosabatlarni (vaziyatlarni) muayyan aniq tarzda me’yorlash, umumiy kelishilgan va rasmiy o‘rnatilgan qolip doirasiga kiritish hisoblanadi. Normativ qoida jamiyat (jamoa) miqyosida yalpi umumiy xususiyatga, umummajburiy tabiatga ega bo‘lishdir. Normativlik deganda, rasmiy o‘rnatilgan normalar vositasida ijti
moiy munosabatlarni, insonlar (ular tashkilotlari) xulq-atvorini, faoliyatini tipik tarzda (bir xilda) universal tartibga solish tushuniladi. Huquqning normativligi ijtimoiy hayotda umumiy batartiblik va barqarorlikka intilishni anglatadi.Huquqning normativligi belgisi uning mohiyati, mazmuni va shaklining nisbatini aniq ajratib olish imkonini beradi. Chunki, ba’zi mualliflar huquqning mazmunini uning mohiyati bilan almashtirib yuboradilar, boshqa olimlar – huquq mazmunini uning shakli bilan adashtiradilar

195.