1. Elektrolit eritmalari tuzulishi Tuzlarning gidrolizi

Tuzlarning gidrolizlanish tenglamalarini tuzish. Kuchsiz ko'p asosli kislotalar bilan kuchli asoslardan hosil boigan tuzlarning gidrolizlanishi bosqich bilan boradi (teskari jarayonga — bosqichli dissotsilanishga muvofiq), bunda nordon tuzlar (aniqrog'i, nordon luzlarning anionlari) hosil b o ia d i. M asalan, natriy karbonat Na2C 0 3 ning gidrolizlanishini quyidagi tenglamaiar bilan ifodalash mumkin:
1) birinchi bosqich
С 0 ^ + Н 20 = НС0з +OH~
yoki
Na2C 03 + H20 = N aH C03 + NaOH
2) ikkinchi bosqich
нсо; + н2о = н2со3 + он-
yoki
NaHC03+H20 = H 2C 03+Na0H
Lekin odatdagi sharoitda gidroliz amalda birinchi bosqich bilan i licklanadi: co ionlar suvning H + ionlarini bogiab, dastlab 11 ,C 0 3 molekulalarini emas, balki HCO^" ionlarini hosil qiladi. Ihmga sabab shuki, НСОз" ionlar H 2C 0 3 molekulalariga qaraganda ancha qiyin dissotsilanadi. Faqat ko'p suyultirilganda va qizdirilI’andagina hosil boigan nordon tuzning gidrolizlanishini e ’tiborga olish mumkin.
N a2C 0 3 ning gidrolizlanish tenglam asini tuzish uchun quyidagi qoidaga asoslanam iz. Tuz kuchli asos bilan kuchsiz kislotadan hosil boigan, shu sababli CO2- ioni (kuchsiz kislota anioni) suvning vodorod ionlarini bogiaydi. C 02f ionda ikkita /aryad boiganligi sababli gidrolizning ikkita bosqichini ko'rib t hiqish va har qaysi bosqich uchun uchtadan tenglama: a) qisqartirilgan ionli shaklda, b) ionli shaklda va v) molekular shaklda yozish kerak. Bunda almashinish reaksiyalarining ionli tenglamalarini yozish qoidalarini e ’tiborga olish lozim.
Umuman gidroliz haqida. Tuzlarning gidrolizi — moddalarning yaxshi 0 ‘rganilgan gidroliziga eng m uhim misollardan biridir.
Umuman gidroliz keng ma’noda — bu turli xil moddalar bilan suv orasida sodir boiadigan almashinibparchalanish reaksiyasidir.
Bunday ta ’rif organik birikm alarning — murakkab efirlar, y o g ia r, uglevodlar, oqsillarning gidrolizini ham , anorganik m oddalarning — tuzlar, galogenlar, galogenidlar, metallmaslar va h. ham gidrolizini o ‘z ichiga oladi. Masalan:
C H 2C O O C2H 5 + H 20 *=± C H 3C O O H + C2H 5OH
C aC2 + 2H 20 <=> C a(O H )2+ C 2H 2
C12H 20 HC1 + HC10
PJ3+ 3 H 20 <=> H 3P 0 3 +3HJ
Minerallarning — alumosilikatlarning gidrolizlanishi natijasida tog‘ jinslari yemiriladi. Tuzlarning (m asalan,N a2C 0 3, N a3P 0 4) gidrolizidan suvni tozalash va uning qattiqligini kamaytirish uchun foydalaniladi.
Yog‘ochning gidrolizi keng k oiam da amalga oshiriladi. Jadal rivojlanayotgan gidroliz sanoati ovqat boim aydigan xom ashyodan (yog‘och, paxta shulxasi, kungaboqar po‘chog‘i, poxol, makkajo'xori o ‘zagi) qator qimmatli mahsulotlar: etil spirt, xamirturush, glukoza, qattiq uglerod (IV) oksid, furfural, metil spirt, lignin va b. ko‘pgina m oddalar ishlab chiqarmoqda.
Tirik organizmlarda polisaxaridlar, oqsillar va boshqa organik birikmalarning gidrolizi sodir boiadi.