1. Fanning maqsadi, vazifalari va predmeti

66. Merkantilistlar necha guruhga boʻlinadi?
Tepada aytildi
67. XX asrda miqdoriylik nazariyasining necha xil koʻrinishi paydo boʻldi?
Takror
68. Talab va taklif inflyasiyasi.
Talab inflyatsiyasi nima va u qanday kelib chiqadi degan savol tug`iladi. Buning eng asosiy sababi shuki jami talab mamlakat ishlab chiqarish imkoniyatlaridan ko`payib ketadi. Iqtisodiyotning ishlab chiqarish imkoniyatlari jami o`sib borayotgan talabni qondira olmaydi.
Ishlab chiqarish xarajatlari va taklifning o`zgarishidan ham inflyatsiya kelib chiqadi. Bunday hollarda ortiqcha talab bo`lmasa tovarning baholari ko`payib boraveradi. Hatto ish bilan bandlik va yalpi milliy maxsulot ishlab chiqarish kamaygan yillari tovarlarning bahosi ko`payadi.
69. Pulning metallilik nazariyasini yoritib bering.
XX asr boshigacha pullarning iqtisodiy nazariyasida quyidagicha ikki masala: pullarning kelib chiqishi va mohiyati haqidagi va pullarning qiymati va xarid qilish kuchi haqidagi masalalar markaziy o‘rin egallab kelgan. Birinchi masala bo‘yicha siyosiy iqtisodda ikkita yo‘nalish – pullarning metallistik va nominalistik nazariyalari amal qilgan.
Pulning metallik nazariyasi bu turli davlatlarda bir nechta tadqiqotchilar tomonidan aytilgan ilmiy qarashlarning jamlanmasi bo‘lib, ular pul sifatida faqat oltin va kumushni ko‘rdilar va bu jamiyat boyligining manbai deb hisobladilar.
Pulning metallilik nazariyasi XVI asrda fransuz olimi Nikolo Orezme tomonidan nazariya sifatida shakllantirildi. Keyinchalik angliyalik iqtisodchi olimlar U.Stefford, T.Men, P.Nors, Chayld, Fransiyada A.Monkreten, Germaniyada U.Yust; Italiyada G.Skaruffi, F.Galiyani tomonidan rivojlantirildi.
Pulning metallilik nazariyasi merkantilizm g‘oyalariga asoslanadi.
Merkantilizm – dunyo tarixidagi birinchi iqtisodiy maktab hisoblanadi.
Merkantilistlar 2 yirik guruhga bo‘linadi:
1. Ilk merkantilistlar.
2. So‘nggi merkantilistlar.
70. Pulning nominallik nazariyasini nimadan iborat?
Pulning nominallilik nazariyasining asoschilari bo‘lib, angliyalik ruhoniy va faylasuf J.Berkli va Angliyalik iqtisodchi J.Styuard hisoblanadi. Ular bu nazariyaning yetakchilari. Bu nazariyani rivojlantirishga eng katta hissa qo‘shgan olim G.Knapp. 1905- yilda Knappning ”Pulning davlat nazariyasi” nomli kitobi nashrdan chiqdi. Pulning naminallilik nazariyasi XVIII asrda paydo bo‘lgan. Ushbu nazariya namoyondalari pulning tovar xususiyatini inkor etdilar. Ular aytadiki, pul qiymat va iste’mol qiymatiga ega emas. Pulning qiymati unga qo‘yilgan nominali bilan belgilanadi. Ular metal pullar yemirilish xususiyatiga ega ekanligini ta’kidlashdi va qog‘oz pullar to‘lov vositasi sifatida moslashuvchan va qulay, ayriboshlash vositasi ekanligini etirof etishdi.
Knapp pulning nominallilik nazariyasini rivojlantirar ekan quyidagi xulosaga keldi.
- Pulni davlat yaratadi;
- Pulning asosiy funksiyasi bu to‘lov vositasi funksiyasidir;
- Davlat pulga xarid qobilyatini beradi;
- Pulning xarid qobilyati davlatning qonun hujjatlari bilan belgilanadi;
Keyns pulning nominallilik nazariyasi tarafdori bo‘lgan. Keyns aytadiki, qog‘oz pullarning oltin tangalarni muomaladan siqib chiqarishi Knappning buyuk g‘alabasidir.
Pulning mohiyati 3 shaklda namoyon bo‘ladi:
1. Pul barcha tovarlar qiymatini o‘zida ifoda etuvchi umumiy ekvivalentdir.
2. Pul mustaqil almashinuv xususiyatiga ega. Pul tovarlarsiz ham erkin harakatlana oladi. (talabalarga stipendiya, oylik maoshlar, soliqlar, bankdan kredit olish)
3. Pul buyumlashgan mehnatning tashqi o‘lchovi.
Buyumlashgan mehnatning ichki o‘lchovi mehnat asosida o‘lchanadi.
Nominalistlar baho masshtabi deganda milliy pulning oltin asosiga aytiladi.
Nominalistlar oltinga almashmaydigan qog‘oz pullar muomalasini afzal ekanligini etirof etadilar. Hozir dunyoda hech bir valuta oltin asosiga ega emas. Hozirgi davrda muomalaga chiqarilayotgan naqd pullar Markaziy bankning aktivlari bilan ta’minlanadi.