18. Masalan, subboreal mintaqada quyidagi tuproq - geografik zonalar ajratiladi: o4rmon dasht - sur-ocrmon, podzollashgan, tipik qora tuproqlar va b.; dasht - oddiy va janubiy qora tuproqlar; quruq dasht - to‘q kashtan va kashtan tuproqlar; chala cho’l - och kashtan va qo4ng‘ir chala cho4l tuproqlari; cho4l - sur – qo’ng‘ir cho4l va taqirsimon tuproqlar. ayrim sabablarga ko‘ra tuproqlar zonallik qonuniyatlariga bo‘ysinmasligi ham mumkin, bunda tuproqlar dog4 simon va alohida orollar tarzda intrazonal o‘rin egallaydi. 0 ‘rmon va o‘rmon dashtlardagi botqoq tuproqlar, tundradagi botqoq tuproqlar, choi zonasidagi sho‘rxoklar va taqirlar intrazonal tuproqlarga, tundra va cho’l zonasidagi qayir tuproqlari esa azonal tuproqlarga misol boiadi. Tog’l hududlarda tuproq zonalligining balandlik (vertikal) qonuniyati o‘z aksini topadi. Togiarda tuproqlaming asosiy turlari uning pastki qismidan yuqorisiga tomon iqlim, o‘simlik va boshqa tuproq hosil qiluvchi sharoitlaming o‘zgarishiga mos tarzda balandlik mintaqalari ko‘rinishida joylashadi. Tog‘larda joyning balandligi o‘zgarishi bilan iqlim elementlari: bosim, insolyatsiya, harorat, havo namligi, yog‘inlar miqdori va boshqalar o‘zgarishi ma’lum. Togiarda harorat har 100 m da yuqoriga tomon taxminan 0,5 °C ga pasayadi, yog'inlar miqdori o‘zgarishi yanada murakkab kechadi. Masalan, 0 ‘rta Osiyo togiarida eng ko‘p yog‘inning asosiy qismi 3000 m dan kam boimagan balandliklarga, Himolayda - 1000-1500, Alpda- 2000 m atrofidagi balandliklarga yog'adi. Togiarda tuproq qoplamining differensiatsiyalanishida iqlim sharoitining o‘zgarishi, shuningdek, tog‘laming ,,to‘siq” samarasi va moddalarning gravitatsion ko‘chishi hal qiluvchi hisoblanadi. - 18. Masalan, subboreal mintaqada quyidagi tuproq - geografik zonalar ajratiladi: o4rmon dasht - sur-ocrmon, podzollashgan, tipik qora tuproqlar va b.; dasht - oddiy va janubiy qora tuproqlar; quruq dasht - to‘q kashtan va kashtan tuproqlar; chala cho’l - och kashtan va qo4ng‘ir chala cho4l tuproqlari; cho4l - sur – qo’ng‘ir cho4l va taqirsimon tuproqlar. ayrim sabablarga ko‘ra tuproqlar zonallik qonuniyatlariga bo‘ysinmasligi ham mumkin, bunda tuproqlar dog4 simon va alohida orollar tarzda intrazonal o‘rin egallaydi. 0 ‘rmon va o‘rmon dashtlardagi botqoq tuproqlar, tundradagi botqoq tuproqlar, choi zonasidagi sho‘rxoklar va taqirlar intrazonal tuproqlarga, tundra va cho’l zonasidagi qayir tuproqlari esa azonal tuproqlarga misol boiadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
