1. kirish nazariy materiallar reja

zanglarida va ildizga yaqin qismida yo‘g‘onligi 10–15 sm gacha bo‘lgan rak 
shishlarini keltirib chiqaradi. Tokning rivojlanishi susayadi, ayrim zang va novdalarni 
ba’zan tok tupining o‘zini ham quritadi. Kuzda yaxshi yopilmagan va sovuqlardan 
shikastlangan tokzorlar rak kasaliga ko‘proq chalinadi. 
Kurash choralari. 
Bu kasallik odatda zararlangan toklardan tayyorlangan ko‘chatlar orqali tarqaladi. 
Shuning uchun qalamchalar nihoyatda sog‘lom tuplardan olinishi kerak. 
Zararlangan novda va zanglar tokzordan olib chiqib tashlanadi va yoqib yuboriladi. 
Bordo suyuqligi va ohak – oltin gugurt qaynatmasi antraknoz kasaliga qarshi qanday 
qo‘llansa, rak kasalligiga qarshi ham shunday purkash sifati yuqori bo‘lishi kerak. 
Xloroz – tokbarglarining sarg‘ayishi. Bu kasallikka chalingan tokzorlarda 
novdalar o‘sishdan to‘xtaydi, to‘pgullar sarg‘ayib, to‘kilib ketadi, barglar rangini 
yo‘qotadi va qurib qoladi. 
Xlorozga qarshi kurashuv tok yoshini hisobga olgan xolda bir tupga 0,3–1kg
hisobida temir kuporosi ishlatiladi. Preparat kuzda 25–30 sm chuqurlikda qazilgan
tup atrofidagi ariqlarga solinib, ustiga tuproq tashlanadi va sug‘oriladi. Sernam erlar 
tuprog‘i yumshatiladi va nami qochiriladi. 
Kasallik 
nomi 
Tinim 
davri 
Kurtak 
bo‘rtishi 
To‘liq 
gul-lash 
Gullash-
dan keyin 
Uzum 
donalarini 
yumshoqlashish 
vaqti 
Terimdan 
Oldin/keyin 
Uzum 
chirishi 
+++ 
- 
+++
1 
+++
1
++
1
+++
1
Mildyu 
- 
+++ 
+++ 
- 
- 
- 
Oidium 
(sho‘r) 
+++ 
+++
2
+++ 
+++ 
+++ 
+++ 
Yozgi 
chirish 
- 
- 
+++
1
+++
1
++
1
+++
1
Antraknoz 
+++ 
my 
my 
my 
my 
my 

---

50 
Samaradorligi:+++= eng samarali, ++ = o‘rtacha samarali, + =kam samarali, ---- = 
samarasiz, my = ma’lumot yo‘q 
1.Yomg‘ir yog‘ish ehtimoli bo‘lsagina seping 
2.Har yili kurtak bo‘rtishida va to‘liq gullash vaqtida va shu oraliqda ishlov bering 
Kasallik 
nomi 
Preparat nomi 
Ishlov beriladigan muddat 
Eslatma: Kasallikni nazorat qilish 
uchun barcha ko‘r satilgan dav-
rlarda pur kash zarur bo‘lmasligi 
mumkin. Preparatlarni sa ma-
rasini oshirish uchun Trend 90 sirt 
faol moddasini ishchi eritmaga 
qo‘shib purkash kerak. 
Sarf meyori 
Kg/ga yoki 
l/ga 
Hosilni 
yig‘ishgacha 
ishlov 
tugallanadi(kun) 
Antraknoz 
Bordo 
suyuqligi 
(BS) 
Tinim davrida 2 martagacha kuz va 
bahorda 3% li ishchi eritma seping 
10-20 
25 
Oidium 
Kolosal/Pi-
larkur 
Novdalar 20–25 sm o‘sganda ishlov 
bering 
0.15 
30 
Torso/Entoli-
kur 
0.15-0.25 
30 
To‘yilgan 
oltingugurt 
Suvda eruvchan oltingugurtni urtak 
bo‘rtishida sepish samaralidir. 
Bahor salqin kelib o‘suv sekin o‘lsa 
14–21 kundan keyin 
takroran 
ishlov 
bering 
20-30 
30 
ISO 
Tinim davrida purkash yuqori 
sama-ra beradi. Ushbu ishlov orqali 
uzum 
chirishi kasalligini ham qisman 
nazorat qilish mumkin 
0.5-1.0 
- 
BSG’Mis 
kuporosi 
Tinim davrida 3% li BS bilan va 
1% li mis kuporosini esa birinchi 
o‘suv 1,5 sm bo‘lganda va takroran 
10–14 kun oralatib ishlov bering 
10-20 
25 

---

51 
Mildyu 
Redomil gold 
Agar tinim davridagi preparatlar 
mildyuni nazorat qila olmagan 
bo‘lsa, gullashdan avval va gullash-
dan so‘ng RedomilG’Kurzat va 
shunga o‘xshash preparatlar bilan 
ishlov 
bering. 
Zarur 
hollarda 
o‘simlikning o‘suv davrida toklar 
kasallanishi-dan oldin yoki birinchi 
3 kunida seping
2.0 
30 
Kurzat 
2.0 
30 
Bordo suyuqligi noto‘g‘ri ishlatilganda (sovuq nam havoda ishlatilsa yoki issiq 
paytda) barglarda kuyish alomatlari va mis kuporosiga ta’sirchan uzum navlari
zararlanishi mum-kin. BS havo issiq paytida purkalsa barglarning sarg‘ayishi va 
to‘kilishiga olib kelishi umkin. Agar, o‘suv davrida bordo suyuqligi purkalgandan
so‘ng 12 soat ichida yomg‘ir yog‘sa barglarni ko‘ydirish ehtimoli bor. BS ni purkab 
bo‘lgandan so‘ng purkash uskunalarini 3 marta suv bilan chayish kerak. 
Mildyuni nazorat qilish uchun tinim davrida BS li yoki misli preparatlar ishlatilsa 
ular oidium kasalligini ham oldini oladi. 

---

52 
Fungitsidlar kasallikni oldini oluvchi (Bordo suyuqligi/mis kuporosi va 
davolovchi (Redomil Gold/Kurzat) turlarga bo‘linadi. Davolovchi preparatlarni kechi 
bilan kasallik tushgandan 3 kun ichida sepish kerak, agar kech sepilsa kasallikning 
chidamliligi ortadi. Mildyu rivojlanishi uchun 
namlik juda katta hissa qo‘shadi va kasallik tokni 
1.5 soatda zararlaydi. Kasallik barg va tuproqda 
qishlaydi. Mildyuning rivojlanishi uchun eng qulay 
harorat 20–25 S va harorat 10S dan tushganda 29S 
dan oshganda kasallik rivojlanmaydi. Uzum 
donalari yiriklashishi bilan mildyuga chidamli 
bo‘lib boradi. Zararlangan uzum donalari to‘kilib 
ketadi hatto uzum boshining ham to‘kilishi 
kuzatiladi. Toklarni kurtak bo‘rtishidan nazorat 
qilib borish kerak. Gullashdan avvalgi 2–3 hafta 
mobaynida toklar mildyu bilan zararlanadi. Agar shu vaqtda yomg‘irli mavsum bo‘lishi 
kutilsa kasallik tushishining oldini oluvchi preparatlarni qo‘llash zarur.