1 лаборатория иши

Gruntlarni xosilaviy xossalarini xisoblash.
1. Gruntni kattiq (mineral) donachalari tashkil qilib turgan (skeletini) zichligi _d ni aniqlash. Gruntlarni tabiiy zichligini _o va namligi W aniqlash tajribalarida olingan natijalarini, quydagi ifodaga ko’yib gruntni mineral donachalarini skeletini zichligini xisoblanadi.
_d = _o /(1+0,01 W) gk/sm³ ; (1)
2. G’ovaklikni aniqlash: gruntni g’ovakligi deb - bir birlik xajmli gruntdagi g’ovakliklar miqdoriga aytiladi va quyidagi ifodalar bilan xisoblanadi:
n=V₁/V yoki m=V₀/V
mineral donachalar xajmi m= _d / _S (2)
unda n=1-m n=1-_d = _S chunki 1=m+n shundan m=1-n dir.
3. G’ovakliklar koeffitsienti - e - deb bir birlik xajimdagi grunt g’ovakliklar xajmini, o’shandagi qattiq (mineral) donachalarni xajmiga nisbatiga aytiladi
e =V₁/V₀ undan V₁= eV₀ ; (3)
yuqoridagi n ifodasini etiborga olib unga, aniqlik (3) kiritib, V₀ ga qiskaltirib
n= V₁/(V₀+V₁)= e V₀ /(V₀+ e V₀)= e /(1+ e )
xamda m=1-n ni etiborga olib m=1- (e /(1+ e ))= 1/(1+ e )
yoki e =V₁/V₀ = V₁/(V-V₁) = nV/(V - nV) = n/(1-n)=n/m
4. Gruntlarni g’ovaklari suvga to’la xoldagi, g’ovaklik koeffitsienti quyidagi ifoda bilan xisoblanadi
e  = W /_C (_C - suvni zichligi - 1 gk/sm³)
yoki e = /_S (1+0,01W) - 1 (4)
- G’ovaklik koeffitsienti: gilsimon gruntlar uchun quyidagi miqdorlar orasida bo’ladi.
supeslar uchun 0,4 e < 0,75
suglinoklar uchun 0,45 e < 1,05
gillar uchun 0,55  e < 1,05
a-jadval
Qumlar uchun esa:

Grunt turlari	zichlik xolati
	zich	o’rta zich	Bo’sh
Yirik va o’rta yiriklikdagi qumlar	e < 0,55	0,55 e  0,70	e > 0,70
Mayda qumlar	e < 0,60	0,60 e  0,75	e > 0,75
CHangsimon qumlar	e < 0,60	0,60 e  0,80	e > 0,80

5. Gruntni qayishqoqligi ko’rsatkichigini (plastichnostg’) aniqlash.

Plastiklik ko’rsatgichi deb - gruntni yuqori chegara namlikdan quyi chegara namligi o’rtasidagi farqiga aytiladi - W_P bilan belgilanadi. Gilli gruntlarni toifalash va nomlarini aniqlash uchun ularni tarkibidagi gill zarralarini miqdorini aniqlash zarur.

Gruntlarni tarkibidagi gill zarralarini miqdori va grunt nomlarini aniqlash, zaminni tashkil qilib turgan qatlamlarni ustki, ostki satxlari va qalinligi shartli belgilarini o’rnatish, qirqimlarini tuzish va boshqa loyixalash omillarini aniqlashga imkon beradi.

1). Gruntni yuqori chegara namligi W_T va quyi chegara namligini W_R o’rtasidagi farqni quyidagi ifoda bilan aniqlanadi.

W_P = W_T - W_R
2. W_P ni miqdoriga ko’ra amaldagi QMQ - qurilish meg’yorlari va qoidalari talablariga asosan quydagi jadvaldan gruntni nomini aniqlanadi.

b-jadval
W_P ni miqdoriga ko’ra gilli gruntlarni toifalanishi- qayishqoqlik

(plastiklik) ko’rsatgichlari.

Gill gruntlarini nomi	Ko’rsatgichi
Kumsimon (supeslar)	1 < WP  7
Gilsimon (suglinok)	7 < WP  17
Gill (glina)	17 < WP

6. Gruntni qovushqoqligini aniqlash (konsistentsiya)

Gruntni qovushqoqlik (konsistentsiya) ko’rsatgichi grunt yetqiziqlarini tabiiy xolatda turishida qattiq-yumshoqligini baxolaydi va quyidagi ifoda bilan xisoblanadi.

B = (W - W_R)/(W_t - W_R) = (W - W_R)/W_P
bu yerda:
W - gruntni tabiiy namligi, foizda;
W_R - gruntni yumalatish chegarasidagi namligi, foizda;
W_t - gruntni oquvchalik chegarasidagi namligi, foizda.



Қаттик холати состояние

Пластик холати

Оқувчан холати

Rasm 10. Gill gruntlar xolatini namlikni darajasiga ko’ra o’zgarishi.
v-jadval
Gruntlar konsistentsiyasiga ko’ra xolati va nomini aniqlash.

t/r	Nomlari	Qayishqoqlik ko’rsatgichi
I	Qumsion (supeslar)
1	Qattiq	B < 0
2	Muloyim	0 B  1
3	Oquvchan	B > 1
II	Gillsimon (suglinok) va gill (glina)
1	qattiq	B < 0
2	yarimqattik	0  B  0,25
3	g’o’rasha muloyim	0,25 < B  0,50
4	yumshoq muloyim	0,50 < B  0,75
5	oquvchan muloyim	0,75 < B  1
6	oquvchan	1 B

Xullosa: Sinovidan o’tgan gruntni qaishqoqligi (plastikligi) bo’yicha nomi
_________________________________________________________________________
qovushqoqligi konsistentsiyasi bo’yicha xolati _________________________________