1. Markaziy Osiyo – jahon sivilizatsiyasining ajralmas qismi

O‘rta Osiyodagi qadimgi davlatchilik evolyusiyasini (taraqqiyotini) bir necha davrlarga
ajratib ko‘rsatish mumkin:
1 – davr. Miloddan avvalgi II ming yillikning II yarmi – O‘zbekiston janubida davlatchilik tuzilmalarining ilk belgilari paydo bo‘ldi. Davlatning bunday namunasi Jarqo‘tonda topilgan.
2 – davr. Miloddan avvalgi I ming yillikning boshi – Xorazm, Baqtriya, Sug‘d tarixiy –
madaniy viloyatlarining shakllanishi.
3 –davr. Miloddan avvalgi VI–IV asrlarda Ahamoniylar bosqini va O‘rta Osiyoning
Ahamoniylar davlati tarkibiga kirishi natijasidamahalliy davlatchilik rivojlanishidagi tanaffus.
4 – davr. Miloddan avvalgi IV – II asrning yarmi. Yunon – Makedon qo‘shinlari bosib
olgandan boshlab, Yunon–Baqtriya podshohligining qulashigacha. Bir vaqtning o‘zida mahalliy davlatchilikning tiklana borishi.
O‘rta Osiyodagi qadimgi davlatchilik evolyusiyasini (taraqqiyotini) bir necha davrlarga
ajratib ko‘rsatish mumkin:
1 – davr. Miloddan avvalgi II ming yillikning II yarmi – O‘zbekiston janubida davlatchilik
tuzilmalarining ilk belgilari paydo bo‘ldi. Davlatning bunday namunasi Jarqo‘tonda topilgan.
2 – davr. Miloddan avvalgi I ming yillikning boshi – Xorazm, Baqtriya, Sug‘d tarixiy –
madaniy viloyatlarining shakllanishi.
3 –davr. Miloddan avvalgi VI–IV asrlarda Ahamoniylar bosqini va O‘rta Osiyoning
Ahamoniylar davlati tarkibiga kirishi natijasidamahalliy davlatchilik rivojlanishidagi tanaffus.4 – davr. Miloddan avvalgi IV – II asrning yarmi. Yunon – Makedon qo‘shinlari bosibolgandan boshlab, Yunon–Baqtriya podshohligining qulashigacha. Bir vaqtning o‘zida mahalliy davlatchilikning tiklana borishi.O‘zbekistonning miloddan avvalgi VII–VI asrlarda tashkil topgan eng qadimgi davlatbirlashmalari Katta Xorazm va Qadimgi Baqtriya davlatlaridir. Bu davlatlar o‘ziga xos rivojlanish jarayonini bosib o‘tgan. Ayniqsa, bu ilk davlatlar orasida Baqtriya nisbatan barqaror bo‘lganligi bilan ajralib turadi. Katta Xorazm «ishlab chiqarishning Osiyo usuli»ga ega bo‘lgan davlatlarning qadimgi sharq tipiga mansub edi.