1-ma’ruza. Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi va ahamiyati reja


XANTAL (GORCHITSA) URUG‘I VA EFIR MOYI –


Download 476.38 Kb.
bet175/295
Sana06.11.2021
Hajmi476.38 Kb.
#171357
1   ...   171   172   173   174   175   176   177   178   ...   295
Bog'liq
Илмий изланиш 96522

XANTAL (GORCHITSA) URUG‘I VA EFIR MOYI –

SEMINA SINAPIS NIGRAE ET OLEUM SINAPIS AETHEREUM

O‘simlikningnomi.Sareptxantali, qo‘ng‘irxantal – Brassica juncea (L.) Czern. (Sinapis juncea L.) vaqoraxantal – Brassica nigra Koch. (Sinapis nigra L.); karamdoshlar – Brassicaceae (butguldoshlar – Cruciferae) oilasigakiradi.

Sareptxantalibiryillik, bo‘yi 40–50 sm (ba’zan 1 m) gaetadigano‘to‘simlik. Poyasitiko‘suvchi, shoxlangan, tuksiz. Ildizoldivapoyaningpastkibarglaripatsimonqirqilgan, lirasimonbo‘lib, poyadabandibilanketma-keto‘rnashgan. Barglaripoyaningyuqoriqismigachiqqanisarisiyraklashib, plastinkasikamroqqirqilibvabandiqisqaribboradi. Poyaninguchkiqismidagibarglaributunlansetsimonvapoyadabandsizo‘rnashgan. Gullarishingilgato‘plangan. Kosachabargi 4 ta, tojbargi 4 ta, tillaranggabo‘yalgan, otaligi 6 tabo‘lib, shundan 2 tasikalta, onaliktuguniikkixonali, yuqorigajoylashgan. Mevasi – chiziqsimon, ingichka, ustig‘adir-budir, poyagayondoshmaganvapishgandaochiladigan, 7–12 mmuzunlikdagiqo‘zoq. Urug‘imayda, yumaloqshaklli, ochsariqyokiqo‘ng‘ir.

Mayoyidagullaydi, mevasiiyundaetiladi.

Qoraxantaltojbarginingochsariqligi, mevasiningpoyagayondoshgan, to‘rtqirrali, o‘tkiruchli, urug‘iningmaydavato‘qqizil, qo‘ng‘irranglibo‘lishibilansareptxantalidanfarqqiladi.

Geografiktarqalishi.Sareptxantaliquruqvaissiqiqlimgachidamlibo‘lib, Qirg‘iziston va Ukraina respublikalarida, QuyiVolgabo‘yi, SHimoliyKavkaz, G‘arbiy Sibir vab oshqaerlarda, qoraxantal o‘simligi esa (issiqqachidamsiz) Belorusrespublikasidao‘stiriladi. Mahsulot tayyorlash .Xatal mevasi birin-ketinpishadi, shuning uchun poyasi quriy boshlagach, pastki, birinchimevalaripishishibilanoqerustkiqismio‘ribolinib, bog‘ bog‘ qilib bog‘lab quritiladi. Pishgan mevani yanchib, elab, urug‘i ajratib olinadi. Mahsulotningtashqiko‘rinishi.Tayyormahsulotharikkalaxantalo‘simliginingurug‘idaniborat. Sareptxantaliningurug‘ishirasimon, ustkitomonichuqurchali (lupadako‘rishmumkin), ochsariqyokiqo‘ng‘irranglibo‘lib, diametri 1,2 mm. Qoraxantalurug‘isareptxantaliurug‘iganisbatankichikroq (diametri 1 mm), chuqurchalarihamaniqbilinadi, to‘qqizil-qo‘ng‘irranggabo‘yalgan.

Mahsulotningo‘tkirachchiq (chaynabko‘rilsa) mazasivaog‘izhamdaburunnita’sirlovchio‘zigaxoshidi (suvbilanezibko‘rilganda) bor.

Mahsulotningnamligi 12 %, umumiykuli 5 %, 10 % lixloridkislotadaerimaydigankuli 1,5 %, moysizvaboshqao‘simliklarniurug‘iningaralashmasi 4 % vaorganikaralashmalar 2 % danoshmasligilozim.

Mahsulotgako‘pinchaoqxantal – Sinapis alba L. o‘simliginingurug‘iaralashibqolishimumkin. Oqxantalmevasisertukligi, silindrsimonvapoyagayondoshmaganligi, urug‘ningyirik, silliq, chuqurchasiz, ochsariqbo‘lishibilansareptvaqoraxantallardanfarqqiladi.

Kimyoviy tarkibi. Xantal urug‘i tarkibida sinigrin (kukunida 15 % gacha) glikozidi bo‘ladi. Sinigrin urug‘ tarkibidagi mirozin fermenti ta’sirida glyukoza, kaliy biosulfat va allilizotiotsianatga (xantal efir moyiga) parchalanadi. Fermentatsiya jarayoni o‘tkazilgan urug‘dan xantal efir moyini suv bug‘i yordamida haydab olish mumkin. Xantal urug‘ida 1,17–2,89 % efir moyi bor. SHuningdek, urug‘da yana 23–47 % yog‘ va 26 % gacha oqsil moddalar bo‘ladi.

Ishlatilishi. Xantal preparatlari yallig‘lanish xarakteriga ega bo‘lgan kasalliklarda, miozit, bronxit va bod kasalliklarida qo‘llaniladi. Xantal yog‘i ovqatga ham ishlatiladi.


Download 476.38 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   171   172   173   174   175   176   177   178   ...   295




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling