1-ma’ruza. Kirish. Fanning maqsadi, vazifasi va ahamiyati reja
XANTAL (GORCHITSA) URUG‘I VA EFIR MOYI –
Download 476.38 Kb.
|
Илмий изланиш 96522
- Bu sahifa navigatsiya:
- Geografiktarqalishi.
- Mahsulotningtashqiko‘rinishi.
- Kimyoviy tarkibi.
- Ishlatilishi.
XANTAL (GORCHITSA) URUG‘I VA EFIR MOYI –
– SEMINA SINAPIS NIGRAE ET OLEUM SINAPIS AETHEREUM O‘simlikningnomi.Sareptxantali, qo‘ng‘irxantal – Brassica juncea (L.) Czern. (Sinapis juncea L.) vaqoraxantal – Brassica nigra Koch. (Sinapis nigra L.); karamdoshlar – Brassicaceae (butguldoshlar – Cruciferae) oilasigakiradi. Sareptxantalibiryillik, bo‘yi 40–50 sm (ba’zan 1 m) gaetadigano‘to‘simlik. Poyasitiko‘suvchi, shoxlangan, tuksiz. Ildizoldivapoyaningpastkibarglaripatsimonqirqilgan, lirasimonbo‘lib, poyadabandibilanketma-keto‘rnashgan. Barglaripoyaningyuqoriqismigachiqqanisarisiyraklashib, plastinkasikamroqqirqilibvabandiqisqaribboradi. Poyaninguchkiqismidagibarglaributunlansetsimonvapoyadabandsizo‘rnashgan. Gullarishingilgato‘plangan. Kosachabargi 4 ta, tojbargi 4 ta, tillaranggabo‘yalgan, otaligi 6 tabo‘lib, shundan 2 tasikalta, onaliktuguniikkixonali, yuqorigajoylashgan. Mevasi – chiziqsimon, ingichka, ustig‘adir-budir, poyagayondoshmaganvapishgandaochiladigan, 7–12 mmuzunlikdagiqo‘zoq. Urug‘imayda, yumaloqshaklli, ochsariqyokiqo‘ng‘ir. Mayoyidagullaydi, mevasiiyundaetiladi. Qoraxantaltojbarginingochsariqligi, mevasiningpoyagayondoshgan, to‘rtqirrali, o‘tkiruchli, urug‘iningmaydavato‘qqizil, qo‘ng‘irranglibo‘lishibilansareptxantalidanfarqqiladi. Geografiktarqalishi.Sareptxantaliquruqvaissiqiqlimgachidamlibo‘lib, Qirg‘iziston va Ukraina respublikalarida, QuyiVolgabo‘yi, SHimoliyKavkaz, G‘arbiy Sibir vab oshqaerlarda, qoraxantal o‘simligi esa (issiqqachidamsiz) Belorusrespublikasidao‘stiriladi. Mahsulot tayyorlash .Xatal mevasi birin-ketinpishadi, shuning uchun poyasi quriy boshlagach, pastki, birinchimevalaripishishibilanoqerustkiqismio‘ribolinib, bog‘ bog‘ qilib bog‘lab quritiladi. Pishgan mevani yanchib, elab, urug‘i ajratib olinadi. Mahsulotningtashqiko‘rinishi.Tayyormahsulotharikkalaxantalo‘simliginingurug‘idaniborat. Sareptxantaliningurug‘ishirasimon, ustkitomonichuqurchali (lupadako‘rishmumkin), ochsariqyokiqo‘ng‘irranglibo‘lib, diametri 1,2 mm. Qoraxantalurug‘isareptxantaliurug‘iganisbatankichikroq (diametri 1 mm), chuqurchalarihamaniqbilinadi, to‘qqizil-qo‘ng‘irranggabo‘yalgan. Mahsulotningo‘tkirachchiq (chaynabko‘rilsa) mazasivaog‘izhamdaburunnita’sirlovchio‘zigaxoshidi (suvbilanezibko‘rilganda) bor. Mahsulotningnamligi 12 %, umumiykuli 5 %, 10 % lixloridkislotadaerimaydigankuli 1,5 %, moysizvaboshqao‘simliklarniurug‘iningaralashmasi 4 % vaorganikaralashmalar 2 % danoshmasligilozim. Mahsulotgako‘pinchaoqxantal – Sinapis alba L. o‘simliginingurug‘iaralashibqolishimumkin. Oqxantalmevasisertukligi, silindrsimonvapoyagayondoshmaganligi, urug‘ningyirik, silliq, chuqurchasiz, ochsariqbo‘lishibilansareptvaqoraxantallardanfarqqiladi. Kimyoviy tarkibi. Xantal urug‘i tarkibida sinigrin (kukunida 15 % gacha) glikozidi bo‘ladi. Sinigrin urug‘ tarkibidagi mirozin fermenti ta’sirida glyukoza, kaliy biosulfat va allilizotiotsianatga (xantal efir moyiga) parchalanadi. Fermentatsiya jarayoni o‘tkazilgan urug‘dan xantal efir moyini suv bug‘i yordamida haydab olish mumkin. Xantal urug‘ida 1,17–2,89 % efir moyi bor. SHuningdek, urug‘da yana 23–47 % yog‘ va 26 % gacha oqsil moddalar bo‘ladi.
Download 476.38 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling