1-mа`ruzа Mаvzu: Kirish. Geodeziya fanining vazifalari. Fanning qisqacha tarixi

Davlat  rivojlanishida geodeziyaning o`rni  

Bizga  ma`lumki,insoniyatning  asosiy  xo‘jalik  faoliyati  yer  usti  va  yer  osti 

qazilma boyliklaridan oqilona  foydalanish  bilan  bog‘liqdir. Bu  masalalarni  ilmiy, 

maqsadli  tarzda,  reja  asosida  bosqichma-bosqich  amalga  oshirish  uchun,  dastlab, 

Yer yuzasida ma'lum topografik - geodezik ishlari bajariladi. 

O`lchashlar  va  hisoblashlar  natijasida  tayyor  qilingan  plan,karta  va 

profillargeodezikishlarning asosiy mahsuloti bo‘lib, ulardan xalq xo‘jaligining turli 

sohalarida  keng  foydalaniladi.  Ular  turli  korxonalarni,  binolarni,  ish  olib  borilgan 

karyer  va  shaxtalarni    yer  yuzasini    bosh  planlarini  tuzish,  kerakli  bo`lgan  

---

maydonlar chegaralraini aniqlash, ular  yuzasini  hisoblash, konchilik korxonalarini 

qurishda eng  zarur bo`lgan ishlardan hisoblanadi. 

Konchilik  korxonlarni  binolarini  qurish  jarayonida  konchi  geodezist 

marksheyderlar  geodezik  uslublar  yordamida  devorlar  tikligi,  ustunlar  vertikalligi 

va  gorizontalligi,  uskunularni  loyihaviy  holatiga  o‘rnatish,  hamda  muhandislik  

inshootlardan foydalanish jarayonida ular deformatsiyasi va cho‘kishlarini kuzatish 

amalga oshiriladi.Avtomobil va temir yo‘llar, ko‘priklar, tunnellarni loyihalash va 

qurishni geodezik ishlarsiz umuman  tasavvur qilib bo‘lmaydi. 

Hozirgi  zamon  geodezik  asboblar  yani  elektron  teodolitlar,  raqamli 

nivelirlar,  elektron  taxeometr,yer  ustilazerskanerlar,lazer  ruletkalar  va  boshqa 

texnikalarlardan  foydalanib,  turli  murakkab  geodezik  ishlarni  bajarish  yo‘lga 

qo‘yilmoqda. Berilgan yer bo‘lagining plan, karta va profillarini tuzishda Yerning 

sun'iy  yo‘ldoshi  yordamida  yer  nuqtalari  koordinatalarini  tez  va  kam  mehnat 

sarflab  aniqlash,  topografik  syomka  natijalarini  maxsus  yodlash  kartasiga  yozib 

olib, kompyuterda  ishlab chiqish  va joyning elektron kartasi  yoki joyning raqamli 

modelini tuzish texnologiyasi qo‘llanilmoqda.