Brom Br og`ir qizil–qo`ng`ir suyuqlik. Brom bug`lari zaharli bo`lib, teriga tushganida qattiq kuydiradi.
Yod J qora–gunafsha qattiq modda. Qizdirilganda gunafsha bug`lar hosil bo`ladi, ular sovitilganda yana kristallga aylanadi. Yodning sublimatlanishi amalga oshadi. Brom va yod suvda kam eriydi, bunda tegishlicha bromli yoki yodli suv hosil bo`ladi. Organik erituvchilarda–spirtda, benzolda, benzinda, xloroformda yaxshi eriydi. Brom va yod kuchli oksidlovchilar bo`lib, ularning bu xususiyatidan moddalarni turli xil analiz va sintez qilishda foydalaniladi.
Brom bilan yodning ko`p miqdorlari dori–darmon tayyorlashda ishlatiladi.
2. Xlor, olinishi, xossalari va ishlatilishi.
Tabiatda uchrashi. Xlor tabiatda erkin holda faqat vulqon gazlaridagina uchraydi. Uning tabiiy birikmalari keng tarqalgan bo`lib, ulardan eng muhimlari NaCl natriy xlorid, KCl kaliy xlorid, MgCl2•6H2O magniy xlorid, NaCl•KCl silvinit, KCl•MgCl2•6H2O karnallit, MgSO4•KCl•3H2O kainitlar hisoblanadi.
Xlor birikmalari okean, dengiz va ko`llarning suvlarida, ozroq miqdorlarda esa o`simlik va hayvonlar organizmlarida bo`ladi. Xlor Yer po`stlog`i massasining 0,05 %ni tashkil etadi.
Olinishi. Laboratoriya sharoitida xlor xlorid kislotaga marganes (IV) oksid ta`sir ettirish yo`li bilan olinadi. Reaksiya qizdirilganda boradi:
4HCl + MnO2 = Cl2 + MnCl2 + 2H2O
Oksidlovchi MnO2 o`rniga KMnO4 ishlatish ham mumkin. Bu holda reaksiya odatdagi haroratda, ya`ni qizdirilmasa ham boradi:
16HCl + 2KMnO4 Q 5Cl2 + 2MnCl2 + 2KCl + 8H2O
Sanoatda xlor NaCl ning konsentrlangan eritmasini elektroliz qilish yo`li bilan olinadi. Bunda xlor anodda ajralib chiqadi. Vodorod (katodda ajralib chiqadi) va NaOH (eritmada qoladi) ham hosil bo`ladi. Suyuqlantirilgan xlor (xona haroratida 600 kPa bosimda suyuqlikka aylanadi) po`lat ballonlarda saqlanadi va ishlatilish joyiga shu holda tashiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
