1-mavzu. Axborot tizimlari va ma’lumotlar bazalari

3-BOSQICH: 1-ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari
(1960-yillarning boshi)

Boshqaruv

Jismoniy ma'lumotlar bazasi

Ilova dasturchi mantiq fayllari

3-rasm.

Ma’lumotlarni boshqarishda tizim samarador protseduralar - xavfsizlik, maxfiylik, butunlik va himoya usullari bilan ta’minlangan. Ayrim tizimlarda MBdan ma’lumotlarni tez topish uchun teskari (invettorlangan) fayllardan foydalanilgan. MB avvaldan rejalaslıtirilmagan so‘rovlarga ham javob berish imkoniyatlari yaratilgan. Ma’lumotlarni ko‘chirish vositalari yaratilgan. Programma ta’minotida administrator uchun ma’lumotlarni tafvsiflash tili, programmachi uchun komandalar tili va ayrim hollarda foydalanuvchilar uchun so‘rovlar tillari yaratilgan.

4-rasmdagi MB evolutsiyasining 4- bosqichida ma’lumotlar mustaqligining mantiqiy va fizik darajalarini tashkillashtirish g'oyasi ilgari surilgan. Shu rasmdagi katta to‘rtburchak ma’lumotlarning umumiy mantiqiy tuzilishini ifodalaydi, ba’zan uni ma’lumotlarning global mantiqiy taqdimoti deb ham atashadi. Ushbu taqdimot berilganlanning fizik va progammalardagi tuzilishidan tubdan farq qilishi mumkin. Ma’lumotlar bazasining programma ta'minoti programmadagi ma’lumotlarning tuzilishini umumiy mantigiy tuzilishdan oladi va umumiy mantiqiy tuzilishni ma’lumotlar tuzilishining fizik taqdimotiga aylantiradi.
4-rasmdagi katta to'rtburchak zamonaviy MB tuzilishilarida juda muhim ahamiyatga ega. U tizimdagi ma’lumotlarning konseptual taqdimotini bildiradi. Ba'zida uni ma’lumotlar modeli yoki konseptual model deb aniqlashadi, ba'zan esa chizma yoki konseptual chizma deb atashadi. Konseptual chizma yaratilganda, uning iloji boricha turg‘unlikni ta’minlashiga harakat qilinadı. Berılgan xususida programmachining tavsifi o‘zgarganda, ma’lumotlarni fizik saqlash yoki tuzilishi o‘zgarganda ham, konseptual model o‘zgarmasligi yoki ma’lumotlarning yangi turlarini kirilish uchun kengayish imkoniyatı bo‘lishi kerak.