1 mavzu: botanika faning rivojlanish tarixi botanika fanining rivojlanish tarixi jamiyatning

39-rasm. Gulning morfologik tuzilishi².
3.Gul qismlarining tuzilishi va vazifasi
Kosacha bilan gulbarg birgalikda gul qoplamini tashkil etadi va gulqo’rg’on deb ataladi. Gulqo’rg’on gulining ichki qismini tashqi muhitning noqulay ta’sirlaridan (qurib qolish va sovuqdan) saqlaydi gulqo’rg’on kosacha va gultojdan tashkil topgan bo’lsa (g’o’za) qo’sh gulqo’rg’on, agar birqator gulbargdan yoki kosachabargdan iborat bo’lsa (lola) oddiy gulqo’rg’on deb ataladi. Gulqo’rg’oni bo’lmagan gullar yalang’och yoki ochiq gul (tol) deb yuritiladi. Gultoj tubida, gul o’rnida ba’zan asalchi bezlar (nektardon ) joylashgan bo’lib ular, hasharotlarni o’ziga jalb etish uchun shira ajratib chiqaradi (40-rasm).
SHunday qilib, gultojning asosiy funktsiyasi changlovchi hasharotlarni o’ziga jalb etish bo’lib, bunga gulbarglarining ochiq rangli, xushbo’y hidli va gul shirasining bo’lishi bilan erishiladi. Gul ichida shakli o’zgargan barglar – changchilar ham joylashgan, ular uchlarida changdonlar bo’lgan changchi iplaridan tashkil topgan. CHangchilar yig’indisi androtsey deb ataladi. CHangchilar erkin holda turadigan yoki bir – biriga qo’shilib o’sgan bo’lishi mumkin. CHangdonlar ichida chang bo’ladi, u o’simliklarning changlanishi uchun zaraur.

11-MAVZU:MEVALARNING TUZIL
Meva (lot. fructus) - qoʻsh urugʻlanish natijasida oʻzgartirilgan gul. U bitta guldan hosil bo'lib, angiospermlarni ko'paytirish uchun mo'ljallangan, shuningdek, undagi urug'larning shakllanishi, xavfsizligi va tarqalishini ta'minlash uchun xizmat qiladi. Ko'pgina mevalar qimmatbaho oziq-ovqat mahsulotlari, bo'yoqlar, dori-darmonlar va boshqalar ishlab chiqarish uchun xom ashyo hisoblanadi. Mevalarni o‘rganuvchi fan karpologiya, meva va urug‘larning tarqalishini o‘rganuvchi sohasi esa karpoekologiya deb ataladi. Farmakologiyada mevalar har qanday meva, ularning bo'laklari, shuningdek, infructescence hisoblanadi.

Tuzilishi

Meva asosan tuxumdondan hosil bo'ladi, lekin uning shakllanishida gulning turli qismlari (kosacha, perianth va stamens) ishtirok etishi mumkin. Urug'lar tuxumdonlardan hosil bo'ladi. Devor (perikarp deb ataladigan) tuxumdon devoridan hosil bo'ladi. Perikarp uchta qatlamdan iborat: tashqi - ekzokarp yoki epikarp, o'rta - mezokarp va ichki - endokarp, ularning barchasi aniq ajralib turadi. Misol uchun, gilos mevasini ko'rib chiqing. Uning tashqi qatlami (eksokarp) - yupqa teri, o'rta (mezokarp) - qutulish mumkin bo'lgan suvli pulpa, ichki (endokarp) - toshlashgan to'qimalarning qattiq suyagi bilan o'ralgan urug'. Anatomik tekshiruv bilan ham perikarp qatlamlarini ajratish qiyin bo'lgan mevalar bor, bu homilaning etukligi davrida hujayralarning siqilishi va deformatsiyasiga bog'liq.