1-Мавзу. Бухгалтерия баланси таҳлили мазмуни ва вазифалари

II.Жорий активлар	А3+А2+А1		II. Мажбуриятлар
П3+П2+П1
Товар-моддий захиралари,жами (сатр 150+160+170+180)	140	А3	Узоқ муддатли мажбуриятлар, жами (сатр 500+510+520+530+540+550+560+570+580+590)	490	П3
Келгуси давр харажатлари	190	А3	Шу жумладан: узоқ муддатли кредиторлик қарзлари (сатр 500+520+540+560+590)	491	П3
Кечиктирилган харажатлар	200	А3	Жорий мажбуриятлар, жами (сатр 610+620+630+640+650+660+670+680+690+700+710+720+730+740+750+760)	600	П2+П1
Дебиторлар жами: (сатр 220+240+250+260+270+280+290+300+310)	210	А2	Шу жумладан: жорий кредиторлик қарзларида қисқа муддатли кредитлар ва қарзлар, узоқ муддатли кредитларнинг жорий қисми (сатр 730+740+750)		П2
Пул маблағлари, жами (сатр330+340+350+360) шу жумладан:	320	А1	Жорий кредиторлик қарзларининг кредит ва қарзлардан ташқари қисми (сатр610+630+650+670+680+690+700+710+720+760)	600	П1
Қисқа муддатли инвестициялар	370	А1	Шундан: муддати ўтган жорий кредиторлик қарзлари	602	П1
Бошқа жорий активлар	380	А1
II бўлим бўйича жами (сатр 140+190+200+210+230+320+370+380)	390	∑А3+А2+А1	II бўлим бўйича жами (сатр 490+600)	770	∑П1+П2+П3
Баланс активи бўйича жами (сатр 130+390)	400	∑А	Баланс пассиви бўйича жами (сатр480+770)	780	∑П

-жадвал
Бухгалтерия балансининг ликвидлик бўйича белгиланган нормалар ва уларнинг мутлақ ўзгаришлари

Ўзгаришлартартиби	Мутлақ фарқланишлардаги ўзгаришлар				Ликвидлик даражаси
1-ҳолат	А1>=П1	А2>=П2	А3>=П3	А4<=П4	Мутлақ ликвид баланс
2-ҳолат	А1<=П1	А2>=П2	А3>=П3	А4<=П4	Ликвид баланс
3-ҳолат	А1<=П1	А2<=П2	А3>=П3	А4<=П4	Ноликвид баланс
4-ҳолат	А1<=П1	А2<=П2	А3<=П3	А4>=П4	Ночорлик ҳолатидаги баланс
х	Доимий ҳаракатдаги активларнинг тўлов муддати келган мажбуриятлардан фарқи	Тез пулга айланадиган активларнинг қисқа муддатли мажбуриятлар ва қарзлардан фарқи	Секин пулга айланадиган активларнинг узоқ муддатли мажбуриятлардан фарқи	Доимий пассивларнинг қийин пулга айланадиган активлардан фарқи	х

Баланс ифодаси: А1+А2+А3+А4=П1+П2+П3+П4
Бухгалтерия баланси элементлари ва жамланган қаторларини (моддаларини) ўзаро нисбатлаш асосида ликвидликни нисбий даражаларига ва тўловга қобиллик даражаларига ҳам баҳо бериш мумкин.
-жадвал_Ликвидликни_нисбий_ифодалари_мирамидаси'>-жадвал
Ликвидликни нисбий ифодалари мирамидаси

Нисбат	Нисбий ифода мазмуни
Активлар ва пассивлар таркибий нисбати
А1/П1	Тўлов муддати келган мажбуриятларнинг қопланиши
А2/П2	Кисқа муддатли мажбуриятларнинг қопланиши имконияти
А3/П3	Узоқ муддатли мажбуриятларнинг қопланиш имконияти
А4/П4	Доимий пассивларнинг узоқ муддатли активларда тўпланиши
Қоплаш коэффицентлари
А1/П1	Мутлақ тўлов лаёқати-1 (кредиторлик мажбуриятини қопланиши)
А1/(П1+П2)	Мутлақ тўлов лаёқати-2 (кредиторлик ва қисқа муддатли мажбуриятларни қопланиши)
А1 / (П1+П2+П3)	Мутлақ тўлов лаёқати-3 (кредиторлик ва узоқ муддатли мажбуриятларнинг жорий қисми)
(А1+А2)/(П1+П2)	Оралиқ тўлов лаёқати-1(Қисқа даврийликда режалаштиришда)
(А1+А2) / (П1+П2+П3)	Оралиқ тўлов лаёқати-2 (қисқа даврийликда режалаштиришда)
(А1+А2+А3)/(П1+П2+П3)	Умумий тўлов лаёқати-1 (башоратлашда ишлатилади)
(А1+А2+А3+А4) / (П1+П2+П3)	Умумий тўлов лаёқати-2 (ликвидацион жараёнларда ишлатилади)
Активларни молиялаштиришнинг мутлақ ифодаларикоэффицентлари
П4/А4	Доимий активларни ўз маблағлари ҳисобига манбаланиши
(П3+П4)/А4	Доимий активларни ўз ва қарз маблағлари билан манбаланиши
(П4+П3-А4)/А3	Жорий активларни ўз маблағлари ҳисобига манбаланиши
(П4+П3-А4+П2)/А3	Жорий активларнинг ўз ва қарз маблағлари ҳисобига манбаланиши

-жадвал
Бухгалтерия баланси ликвидлиги таҳлили

АКТИВ	Йил боши	Йил охири	ПАССИВ	Йил боши	Йил охири	Мажбуриятларни қоплашдаги ортиқчалик(+), етишмовчилик (-)
Доимий ҳаракатдаги активлар	289 412 698	629 150 505	Тўлов муддати келган мажбуриятлар	762 075 830	1 839 768 361	-471 663132	-1 210  617856
Тез пулга айланадиган активлар	503 338 335	1 566 042 404	Қисқа муддатли тўлов мажбуриятлари	14 744 216	8 878 479	488 594119	1 557 163 925
Секин пулга айланадиган активлар	2 185 621 680	9 488 500 196	Узоқ муддатли тўлов мажбуриятлари	4 675 490 146	12 304 013 149	-2 489  868466	-2 815512 953
Қийин пулга айланадиган активлар	10 219 731 945	12 593 199 960	Доимий пассивлар	7 745 794 466	10 124 233 076	-2 473937 479	-2 468966 884
Актив жами	13 198 104 658	24 276 893 065	Пассив жами	13 198 104 658	24 276 893 065	x	x

Корхонада қисқа муддатли мажбуриятларни қоплашга доимий харакатдаги активларнинг йўналтирилганлиги, шунингдек секин пулга айланадиган активларнинг узоқ муддатли мажбуриятларни қоплаши салбий ифодани, тез пулга айланадиган активларнинг қиқса муддатли кредитлар ва қарзларни қоплаши ижобий фарқланишда чиққан. Ўз маблағлари манбаси, доимий пассивларнинг узоқ муддатли активларни, доимий активларни молиялаштиришда етишмовчилиги кузатилган.
Корхонада соф активлар қиймати йил бошида (13 198 104 658 –5 452 310 192минг сўм)7 745 794 466минг сўмни, йил охирида (24 276 893 065 – 14 152 659 989) 10 124 233 076минг сўмни ташкил қилган.
Хўжалик юритувчи субъектларнинг молиявий ҳолатини баҳолашда энг муҳим сифат кўрсаткичибу – тўлов лаёқати кўрсаткичидир. Корхонанитўловга лаёқатитўлов имкониятларини, яъни унинг ўз мажбуриятларини тўлашга қодирлигини характерлайди.
Ликвидлилик билан тўлов қобилияти бир-биридан фарқ қилади. Ликвидлилик қарзларни тўлаш учун маблағлар мавжудлигини кўрсатса, тўлов қобилияти қарзни узиш имконияти борлигини кўрсатади.
Хўжалик юритувчи субъектларнинг тўлов лаёқати деганда тўлов муддати келган мажбуриятларни қоплашга жорий маблағларнинг етарлиги ёки етишмовчилиги тушунилади.
Хўжалик юритувчи субъектларнинг тўлов лаёқатини характерловчи кўрсаткичларга қуйидаги кўрсаткичлар киритилади:
-мутлақ тўлов лаёқати;
-оралиқ тўлов лаёқати;
-жорий (умумий) тўлов лаёқати.
1.Мутлақ тўлов лаёқати (К_мтл). Ушбу кўрсаткич хўжалик юритувчи субъектларнинг пул маблағлари ва қисқа муддатли молиявий қўйилмаларини муддати келган тўлов мажбуриятларига, қисқа муддатли мажбуриятларга бўлиш асосида топилади.
К_мтл= (ПМ + ҚММҚ) / ҚММ
Бунда:
ПМ – пул маблағлари;
ҚММҚ – қисқа муддатли молиявий қўйилмалар;
ҚММ – қисқа муддатли (тўлов муддати келган) мажбуриятлар.
Ушбу кўрсаткич қисқа муддатли мажбуриятнинг ҳар бир сўмига тўғри келадиган пул маблағлари ва қисқа муддатли молиявий қўйилмаларни характерлайди.
2.Оралиқ тўлов лаёқати(К_отл). Ушбу кўрсаткич мутлақ тўлов лаёқати кўрсаткичидан соф дебиторлик суммасига фарқ этади.
К_отл= (ПМ+ҚММҚ+СДМ) /ҚММ
Бунда:
СДМ – соф дебиторлик мажбурияти.
Соф дебиторлик мажбурияти жами дебиторлик қарзидан муддати ўтган дебиторлик қарзларини чегириш асосида топилади. Чунки муддати ўтган дебиторлик қарзлари кредиторлик қарзини қоплай оладиган ҳақиқий манба бўла олмайди.
3.Жорий тўлов лаёқати(К_жтл). Ушбу кўрсаткич тўлов муддати келган мажбуриятлари ёки қисқа муддатли мажбуриятларни тўлашга барча оборот, айланма активларни етарлиги ёки етишмовчилигини характерлайди.
К_жтл= (ПМ+ҚММҚ+СДМ+ТМЗ) / ҚММ
Бунда:
ТМЗ – товар-моддий захиралар қиймати.
Активлар ликвидлиги (пулга айланувчанлиги)ни баҳолашда мажбуриятлар тўлов муддатлари бўйича қайта таркибланади.
Ликвидлик даражаси бўйича бухгалтерия балансининг тегишли қаторларига қуйидаги моддаларни киритиш мумкин.
-жадвал
Корхона тўлов лаёқатининг таҳлили

Кўрсаткичлар	Давр бошига	Давр охирига	Фарқи, (+,-)	Ўсиш даражси,%
А	1	2	3	4
1. Узоқ муддатли активлар (сатр 130)	10 219 731 945	12 593 199 960	2 373 468 015	123,2
2.Жорийактивлар жами(сатр140+190+200+210+230+320+370+380)	5 452 310 192	11 683 693 105	6 231 382 913	114,2
2.1.Товар-моддий захиралари,жами (сатр 150+160+170+180)	819 530 511	1 047 437 972	227 907 461	127,8
2.2.Келгуси давр харажатлари (сатр 190)	1 366 091 169	8 441 062 224	7 074 971 055	517,8
2.3.Кечиктирилган харажатлар (сатр 200)	-	-	-	-
2.4.Дебиторлар жами: (сатр 220+240+250+260+270+280+290+300+310) шу жумладан:	503 338 335	1 566 042 404	1 062 704 069	211,1
2.4.1. Муддати ўтган дебиторлик мажбуриятлари (сатр 211)	-	-	-	-
2.5. Пул маблағлари, жами (сатр 330+340+350+360)	171 917 383	468 669 767	296 752 384	172,6
2.6. Қисқа муддатли инвестициялар	-	-	-	-
2.7.Бошқа жорий активлар	117 495 315	160 480 738	42 985 423	136,5