1-Mavzu: Falsafaning fan va dunyoqarashga doir mohiyati Reja

3. Falsafaning bahs mavzulari: Borliq, dunyoni falsafiy anglash, inson, jamiyat 
va uning istiqboli. 
 
Falsafaning asosiy masalalari. Falsafani o‗rganayotgan har bir odamda falsafada 
qolgan barcha muammolarga nisbatan ustunroq ahamiyat kasb etadigan, ya‘ni 
muhimroq, asosiyroq hisoblanadigan masalalar, muammolar mavjud yoki mavjud 
emasligiga qiziqish ertami, kechmi albatta yuzaga keladi. Bu mavzu nafaqat 
boshlovchi, balki professional faylasuflar uchun ham diqqatga sazovordir. 
Ularning orasida kimdir bu mavzuga jiddiy e‘tibor beradi, kimdir esa, aksincha, 
uni muhim deb hisoblamaydi. Falsafaning uzoq tarixiga umumiy nazar tashlasak, 
olam va insonning kelib chiqishi, rivojlanishi va mohiyatiga, shuningdek, 
hayotning ma‘nosi, inson bilishining tabiatiga tegishli «boqiy» falsafiy 
muammolar deyarli barcha falsafiy ta‘limotlarda u yoki bu tarzda mavjudligini, 
turli falsafiy asarlarda, ular aynan kimga qarashliligi va qaysi davrga 
mansubligidan qat‘iy nazar, qisman yoki, aksincha, atroflicha muhokama 
qilinishining guvohi bo‗lishimiz mumkin.
Darhaqiqat, ong, tafakkur, ruh, ideallik va ularning materiya, tabiat, borliq bilan 
o‗zaro nisbati masalalariga o‗z munosabatini bildirmagan yoki, o‗z mulohazalari 
va xulosalarida shubha qilmagan faylasufni topish mushkul. Bu hol o‗z vaqtida 
olimlar tomonidan «falsafaning asosiy masalasi»ni ta‘riflashiga turtki bergan 
bo‗lib, unda ikki jihat alohida ajralib turadi.

---

Birinchi jihat moddiylik va ideallikning o‗zaro nisbatiga tegishli. Savol shunday 
qo‗yiladi: «Materiya birlamchimi yoki ruh (ong)mi?» yoki, «Tafakkur va 
borliqning nisbati masalasi butun, ayniqsa, eng yangi falsafaning buyuk asosiy 
masalasidir».
Ikkinchi jihat birinchi jihat bilan uzviy bog‗liq bo‗lib, quyidagicha ta‘riflanadi: 
«Dunyoni bilish mumkinmi?» Boshqacha aytganda: «Biz haqiqiy dunyo haqidagi 
o‗z tasavvurlarimiz va tushunchalarimizda borliqni to‗g‗ri aks ettirishga 
qodirmizmi?»Bu masalada materialistlar va idealistlarning qarashlari ziddiyatli 
xarakterga egadir.