1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

Taqqoslash-obektlar (yoki ayni bir obektning rivojlanish bosqichlari)ning 
o‘xshash yoki farqli jihatlarini, ya’ni ulaming ayniyligi va tafovutlarini aniqlovchi 
bilish operatsiyasi. U faqat turkum hosil qiluvchi turdosh predmetlar majmuidagina 
ma’no kasb etadi. Predmetlarni turkumda taqqoslash ayni tadqiqot uchun muhim 
belgilarga qarab amalga oshiriladi. Bunda bitta belgiga qarab taqqoslanayotgan 
predmetlarni boshqa belgiga qarab taqqoslash bo‘lmasligi ham mumkin. Taqqoslash 
mantiqiy usul-analogiyaning (quyida qarang) negizi hisoblanadi va qiyosiy-tarixiy 
metodning asosi bo‘lib xizmat qiladi. Uning maqsadi-ayni bir hodisa yoki birgalikda 

---

mavjud har xil hodisalar rivojlanishining turli bosqichlari (davrlari, darajalari)ni 
bilishda umumiy va xususiy holatlami aniqlash. 
Tavsiflash—tajriba (kuzatish yoki eksperiment) natijalarini fanda qabul 
qilingan ma’lum belgilash tizimlari yordamida qayd etishdan iborat bilish 
operatsiyasi 
O 
’Ichash-qabul qilingan o ’Ichov birliklarida o ’Ichanayotgan 
kattalikning son miqdorini topish maqsadida ta ’lum vositalar yordamida 
bajariluvchi amallar majmui. 0’lchashning tuzilmasi quyidagi elementlardan 
tashkil topadi: 
-bilish subekti, muayyan bilish maqsadlarida o‘lchashni amalga oshiradi; 
-o‘lchash vositalari, tabiiy va inson tomonidan yaratilgan; 
-o‘lchash obekti, ya’ni o‘lchanadigan kattalik yoki qiyoslash amaliyotini 
qo‘llash mumkin bo‘lgan xossa; 
-o‘lchash usuli ya’ni, o‘lchash asboblari yordamida bajariladigan amaliy 
harakatlar, operatsiyalar yig‘indisidan iborat bo‘lib, o‘z ichiga muayyan mantiqiy va 
hisoblash amaliyotlarini ham oladi; 
-o‘Ichash natijasi, nomlangan kattalikdan iborat bo‘lib, tegishli nomlar yoki 
belgilar yordamida ifodalanadi.