1-mavzu: klassik mexanikaning fizika asoslari. Ilgarilanma va aylanma harakat kinematikasi. Nyuton qonunlari va impulsning saqlanish qonuni. Qattiq jismning aylanma harakat dinamikasi. Suyuqliklar mexanikasi

Mt ga kuch momentining implusi deyiladi. Iω ga harakat miqdorining momenti deyiladi. Demak, jism harakat miqdori momentining biror vaqt oralig’idagi o’zgarishi xuddi shu vaqt oralig’idagi kuch momentining implusiga teng.
Ayrim jismlarning inersiya momentlarini qarab chiqamiz.

1. 
   Massasi m, uzunligi l bo’lgan to’g’ri, ingichka sterjenning inersiya momenti.
   

1. 
   aylanish o’qi uning bir ichidan o’tsa
   

(9)

2. 
   aylanish o’qi uning markazidan o’tsa
   

(10)

2. 
   Massasi m, radiusi R bo’lgan sharning inersiya momenti
   

(11)


Shteyner teoremasi. Agar jismning inersiya markazi orqali o’tgan o’qqa nisbatan inersiya momenti I bo’lsa, bu o’qdan d masofada unga parallel o’tkazilgan o’qqa nisbatan uning inersiya momenti


(12)
bo’ladi.


Suyuqliklar dinamikasi. Bernulli tenglamasi

Ma’lumki, barcha real suyuqliklar ma’lum yopishqoqlikka va siqiluvchanlikka ega. Yopishqoqligi bo’lmagan va siqilmaydigan suyuqlikka Ideal suyuqlik deyiladi. Ideal suyuqlik oqimining qonuniyatlarini qarab chiqamiz. Oqimning biror nuqtasini harakterlaydigan barcha kattaliklar (masalan oqim tezligi, zichligi, temperaturasi) o’zgarmas bo’lsa, bunday oqimga statsionar oqim deyiladi. Barcha tomondan tok chiziqlari bilan o’ralgan oqim qismiga oqim nayi deyiladi. Ideal suyuqlik quyidagi ko’rinishdagi oqim nayida oqayotgan bo’lsin.

9 – rasm.

S₁ va S₂ lar mos ravishda nayning keng va tor qismlarining yuzalari. Suyuqlik siqilmagani uchun nayning keng va tor qismlaridan vaqt birligi ichida oqib o’tgan suyuqlik hajmlari o’zaro teng, ya’ni

V₁ = V₂ (1)

V₁=l₁S₁ = ₁S₁Δt; V₂=l₂S₂ = ₂S₂Δt; (2)

bulardan

S_{1 1}=S_{2 2} yoki S =const (3)
yoki


(4)

hosil bo’ladi.

Bularga oqimning uzluksiz tenglamasi deyiladi. Demak, oqim tezligi nayning ko’ndalang kesim yuzasiga teskari proporsional.
Endi kesimi o’zgaruvchan bo’lgan oqim nayiga statsionar oqayotgan suyuqlikni qaraymiz.