1-mavzu. Korxonalarning tashkiliy-huquqiy shakllari (2 soat)

Korxonani tashkil qilish tamoyillari
YAngi korxonani tashkil kilish kuyidagi tashkiliy tamoyillar asosida amalga
oshiriladi:
 korxonani tashkil kilish fikrining paydo bo‘lishi;
 korxona ta’sischilarini tanlash;
 taklif kilinayotgan maxsulotga bozordagi talabni o‘rganish;
 korxona nizom jamg‘armasini tuzish uchun moliya manbalarini aniklash;
 korxonaning ta’sis xujjatlari va biznes-rejasini tayyorlash;
 davlat ro‘yxatidan o‘tish;
 muxr, shtamp va boshka rekvizitlarni tayyorlash;
 solik idoralarida ro‘yxatdan o‘tish.
O‘zbekiston Respublikasining "Korxonalar to‘g‘risida"gi qonuniga asosan,
korxonalar mulk egasi yoki u tayinlagan vakillik idorasi, mexnat jamoasi yoki
ta’sischilarguruxining qarori bo‘yicha belgilangan qonun-koidalarga asosan tashkil
kilinishi mumkin.
Korxona joriy va xisob-kitob rakamlari ochish va ular to‘g‘risidagi xolatlarni
tasdiklash xukukiga ega bo‘lgan, mustakil xukukiy shaxs makomidagi sho‘ba
korxonalari, filiallar, vakolatxonalar, bo‘lim va boshka tashkiliy bo‘linmalarni tashkil
kilishi mumkin.
Korxona qonun xujjatlarida belgilab ko‘yilgan tartibda maxsus davlat idoralaridan
ro‘yxatga olingan kundan boshlab tashkil kilingan xisoblanadi va xukukiy makomga ega
bo‘ladi.
Yаngi korxona tashkil kilishdan asosan kuyidagi maqsadlar ko‘zlanadi:
 iste’molchilar talab kilayotgan maxsulot ishlab chiqarishni ko‘paytirish va uni
sotishdan foyda olish;
 ishlab chiqarishga ish bilan band bo‘lmagan axolini jalb kilish va shu orkali ish
bilan ta’minlashdagi ijtimoiy muammolarni xal kilish;
 ishlab chiqarishga mavjud ko‘shimcha resurslarni jalb kilish;
 fan-texnika yutuklaridan foydalangan xolda yangi sanoat maxsulotlarini ishlab
chiqarish;
 yakka tarzda yoki xamkorlikda faoliyat yuritish uchun kichik korxona tashkil
kiluvchi aloxida fukarolar yoki shaxslar guruxi a’zolarining shaxsiy extiyojlarini
kondirish
 ishlab chiqarishni mustaxkamlash va rivojlantirish xamda bozor muxitini
kengaytirish.
Ta’sis xujjatlarini tayyorlash korxonani tashkil etish va keyingi faoliyat yuritish
jarayonidagi muxim boskichlardan biri xisoblanadi. Ta’sis xujjatlari faoliyat yurituvchi
korxonalarning xukuk va majburiyatlarini xamda sharoitlarini ifodalaydi.
Korxonalar faoliyatini tartibga soluvchi qonun xujjatlarida ikki xil ta’sis xujjatlari
belgilab berilgan:
1.Korxona Nizomi;
2.Ta’sis shartnomasi.