1-мавзу. Мантиқнинг предмети ва аҳамияти. Асосий тафаккур қонунлари

Жузъий қарама-қаршилик муносабати (субконтрар) – жузъий тасдиқ ва жузъий инкор ҳукмлар ўртасида бўлади.

• Жузъий қарама-қаршилик муносабати (субконтрар) – жузъий тасдиқ ва жузъий инкор ҳукмлар ўртасида бўлади.
• Масалан, I. “Баъзи қишлоқлар обод”.
• О. “Баъзи қишлоқлар обод эмас”.

• Бўйсуниш муносабати умумий тасдиқ ва жузъий тасдиқ ҳамда умумий тасдиқ ва умумий инкор ҳукмлар ўртасида бўлади.
• Масалан, А. “Барча ёзувчилар “Ўзбекистон қаҳрамони” унвонига эга”.
• I. “Баъзи ёзувчилар “Ўзбекистон қаҳрамони” унвонига эга эмас”.

• МУРАККАБ ҲУКМ ТУРЛАРИ

• Бирлаштирувчи ҳукмлар

• Айирувчи ҳукмлар

• Шартли
• ҳукмлар

• “... бўлса, ... бўлади”

• “ёки”

• “ва”, “ҳам”, ”ҳамда”

Бирлаштирувчи ҳукмларда субъект ёки предикат, баъзан иккаласи ҳам бирдан ортиқ бўлади.

• Бирлаштирувчи ҳукмларда субъект ёки предикат, баъзан иккаласи ҳам бирдан ортиқ бўлади.
• Уларнинг таркибида терминларни тенг боғловчи “ва”, “ҳам”, ”ҳамда” (унинг ўрнига мос келувчи бошқа боғловчи) мавжуд бўлади.
• Масалан, “Тошкент – қадимги шаҳар ва маданият маркази”;
• “Форобий, Ибн Сино ва Беруний Уйғониш даври Шарқ файласуфларидир”.

Шартли ҳукмлар таркибида одатда “...бўлса, ... бўлади” сўзлари мавжуд бўлади. Кўпинча икки боғлиқ ҳодиса ҳақида фикр баён қилинади. Шартли ҳукмнинг сабаб ва оқибатни ифодалайдиган қисмларида субъект ва предикат алоҳида бўлади.

• Шартли ҳукмлар таркибида одатда “...бўлса, ... бўлади” сўзлари мавжуд бўлади. Кўпинча икки боғлиқ ҳодиса ҳақида фикр баён қилинади. Шартли ҳукмнинг сабаб ва оқибатни ифодалайдиган қисмларида субъект ва предикат алоҳида бўлади.
• Масалан, “Агар ариза муомала лаёқатига эга бўлмаган шахс томонидан берилган бўлса, суд уни кўриб чиқмайди”.