1-Мавзу. “Менежмент” фанининг предмети, мазмуни ва вазифалари

14-Мавзу. Инсон ресурслари бошқарувининг шаклланиш асослари


Режа:
1. Инсон ресурсларини бошқариш моҳияти
2. Инсон ресурсларини бошқаришнинг асосий хусусиятлари
3. Инсон ресурсларини бошқариш ва инсон ресурсларини бошқариш
4. Бошқаришнинг асосий турлари
5. Инсон ресурсларини бошқариш моделлари
1. Инсон ресурсларини бошқариш моҳияти.
Инсон ресурсларини бошқариш - бу корхонанинг энг муҳим активини бошқаришга стратегик ва мантиқий ёндошиш: у эрда ишлайдиган одамлар биргаликда ва индивидуал равишда корхонанинг муаммоларини ҳал қилишга ҳисса қўшадилар. Инсон ресурсларини бошқаришнинг мақсади компания ходимларидан фойдаланишни таъминлаш, яъни, иш берувчининг ўз маҳоратларидан максимал фойда олишлари ва ходимлар - ўз ишларидан максимал даражада моддий ва психологик қониқиш олишлари учун унинг инсоний ресурслари. Кадрлар менежменти меҳнат психологиясининг ютуқларига асосланади ва "персонал менежмент" деб аталадиган технологиялар ва протседуралардан фойдаланади корхонани кадрлар билан таъминлаш, ходимларнинг эҳтиёжларини аниқлаш ва қондириш, шунингдек, ташкилот ва унинг ишчиси ўртасидаги муносабатларни тартибга солувчи амалий қоидалардир.
Кадрлар менежменти XIX асрнинг иккинчи ярмида Буюк Британияда ривожланиши бўлган кадрлар бошқармасидан бошланади. Саноат ишчиларининг шароитларини яхшилаш учун ҳаракатнинг фаолиятига ҳисса қўшди. Бироқ, Инсон ресурсларини бошқариш шаклланиш тарихи давомида ягона омил устунлик қилди - бу иш жараёнида одамларнинг эҳтиёжлари. Биринчи босқичда иш шароитларини яхшилаш истагидан келиб чиққан бир қанча тадбиркорлар ва хайриячилар жисмоний меҳнат шароитларини, меҳнат муҳити ва ишчиларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш бўйича турли хил дастурларни яратдилар.
Инсон ресурсларини бошқаришнинг иккинчи босқичи Биринчи Жаҳон уруши даврида, урушаётган Европа ва АҚШнинг инсон ресурслари кескин танқислиги ва қисқа вақт ичида меҳнат унумдорлигини сезиларли даражада ошириш зарурати туғилганда. Ҳозирги вақтда АҚШ ва Европа мамлакатлари ҳукуматлари иш берувчилар ва ходимларнинг меҳнат муносабатлари ва саноатдаги инсон омили соҳасидаги тизимли изланишларни фаол равишда қўллаб-қувватладилар. Бу инсон ресурсларини бошқариш муаммолари тўғрисида янги тушунчага олиб келди ва бу эрда ҲР менежери ролига янада малакали ва мураккаб ёндошишга олиб келди.
Инсон ресурсларини бошқариш ривожланишининг учинчи босқичи 30-40-йилларда пайдо бўлиши билан тавсифланади. ХХ аср менежментнинг турли академик назариялари ва менежментнинг ижтимоий фанлар деб номланадиган умумий доирасига қўшилиши. 60-йилларнинг бошларига келиб Ходимларни бошқаришнинг умумий функтсияси доирасида бизнеснинг деярли барча шакллари ва ўлчамлари ва инсон ресурслари билан боғлиқ бўлган ҳар қандай вазиятга нисбатан алоҳида фанлар сифатида шаклланадиган ихтисосликнинг алоҳида тармоқлари ажралиб чиқа бошлади. Энди кадрлар сиёсати ва тегишли умумий қабул қилинган тартиблар меҳнат муносабатлари жараёнида, меҳнатни режалаштириш, тизимни бошқариш жараёнида ходимларни жалб қилиш, танлаш ва тайёрлашда қўлланилади. 
1980-1990 йилларда жадал ишбилармонлик рақобати, энг янги саноат технологияларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш, бу асосан юқори малакали ишчилар мавжудлиги, мослашувчан иш амалиёти (кўпинча жамоавий иш билан боғлиқ) ва маданиятни миллий даражада ўзгартириш зарурати, ва якка бир корхона даражасида - буларнинг барчаси бизнесни ташкил қилишда кадрлар бошқарувини биринчи ўринга олиб чиқди. Ходимлар билан ишлаш аста-секин бизнес ташкилотининг янада кенгроқ функтсиялари, шунингдек бизнес стратегияси билан боғлиқ бўла бошлади. Шундай қилиб, кадрлар менежерлари муқаррар равишда жараёнга кўпроқ жалб қилинмоқда. Бизнес билан шуғулланиб, компания фаолиятининг даромадларни кўпайтирадиган жиҳатлари билан ходимларни рағбатлантириш, ходимлар фаолиятини бошқариш, ходимларнинг имкониятларини кенгайтириш бўйича қарорлар компания бошқарувининг юқори даражалигидан далолат беради.