1-Мавзу. “Менежмент” фанининг предмети, мазмуни ва вазифалари

16.2. АҚШда инсон ресурсларини бошқариш
Персонални бошқаришнинг замонавий методлари Америка корпоратсияларида ишлатилиб келмоқда ва ўзини кўрсатмоқда. У бир қанча керакли бўлган шакллар ва методлар билан ишлашни ўз ичига олади. Мисол қилиб қуйидагиларни айтиш мумкин:

• 
  мутахассислар хизмати инсон ресурсларининг профессионал даражада ўсиши;
  
• 
  восита қисмларининг ўсиши;
  
• 
  юқоридаги хизматлар билан харажат қилинганда, (умумий) ишлаб чиқаришнинг умумий холда тўхташи, ушланиб қолиши;
  
• 
  замонавий ахборотлар технологиясининг қўлланилиши.
  

АҚШда инсон ресурсларининг бошқарилиш жараёни кенг миқёсда тадқиқотга маслаҳат ёрдамига, ривожланган бошқарув инфратузилмасига бошқаларга таянади. Инсон ресурсларини бошқариш стратегияси ва персонал бошқаруви тизимини шакллантириш, умуман олганда корпоратсиянинг олий бошқармаси билан яратилади. Одамларни бошқариш функсияси кўпроқ Америка компанияларида марказлашган ва марказлашув даражаси фақат молиявий томондан кучли ҳисобланади. Умуман, бошқарув фаолиятидаги янги функтсионал сфералари персоналнинг юқори маош олувчи категорияси билан боғлиқ, персоналнинг бошқа категорияларига алоқа бўлмаган ҳолда.
Америка тадқиқотчиларининг фикрича, «бошқарма» ҳажми тушунчаси «менежмент» хажми тушунчаси билан бир хил маънони англатмайди. Т.Левитта фикрига кўра, менежмент - бу «жараённинг ратсионал баҳоланиши ва асосларнинг систематик равишда танланишидир»;
Бу асосларнинг стратегиясини систематик шаклини ишлаб чиқариш; Керакли бўлган ресурсларнинг жойлаштирилиши, ратсионал режалаштириш, ташкилотчилик, фаолият бошқаруви ва назорати, танланган асослар ривожланиши учун; инсонларнинг иш учун тақдирлаш ва мотеватсиялаштиришдан иборат.
Бошқарма - бу менежментнинг бир қисмидир. Агарда менежмент ўзининг кенг кўламдаги тушунчаси билан, аспект ҳолати бўлмаган жараёнларни эгалласа.
Бошқарма кўпроқ кўриниш ҳолатига эга бўлган аспектлардан шаклланади, ҳеч бўлмаганда ҳамма менежерлар ҳам бошқарувчи қобилиятига эга эмас.
Америка - амалиётида бошқармага жараёний ёндошиш кенг кўламда ишлатилади, яъни ҳар бир аниқ воқеада муваффақиятли бошқарма ўзининг ҳислатларига эга ва бошқарувчи (менежерлар)нинг махсус комбинатсияларини талаб қилади, қўл остидагилардан ва аниқ жараёнлар бошқармасидан.
Американинг 46 та энг илғор бизнес мактаблари, компанияларнинг талабига биноан кадрлар тайёрлаб етказишади. Ўз вақти билан компаниялар фаол консултатсиявий маслаҳатлар қиладилар. Бизнес мактабга қарашли Уолумбия университетида «експортлар», «ИБМ», «АТТ», «Дженерал электрик», «Пфайтсер» каби фирмаларни бошқарувчи мутахассислар тайёрлайдилар. Шунингдек, программаларни «радикал» кўриб чиқиш ва бошқарувчиларни ўқитиш амалга оширилади. 1980 йилларда асосий эътибор ишлаб чиқаришни «стратегик» бошқарув (янги технологиялар автоматлаштириш тизими) ташкилий структураларни қайта қуриш, тадбиркорлик, инсон ресурслари бошқариш ва кооператив шакллантириш муаммоларига қаратилган. Масалан, агар 1986 йил тадбиркорлик дарсини 250 та мактаб ўтган бўлса, 1988 йилда бу рақамлар 400 тага етган. Бошқа йўналишларда бошқарувчи кадрларни профессионал даражада юксалтириш фирма ичида тайёрлаш ва ўргатиш, ўқиш ва ривожланишига шароитлар яратиб бериш ва шахсни бошқариш кабилардир. Фирмани ички ривожлантириш йўлига ва механизмини ўрганишга Американинг кўпгина корпоратсиялари киришдилар: 400 та марказлар, шу жумладан, фирмалар бошқариш институти, «Контрол Дейта», миллий ўқув маркази яъни «ИБМ», фирма менежерлари тайёрлов мактаби «Тандем» ва бошқалар. Айрим корпоратсиялар, масалан, «Дженерал Электрик» бошқа фирмалари ўқишга шароит яратиб беришди. Ички фирмани ўқиш ўрганиш вақтида ўша унинг ўқитувчилари ва бошқа жойлардан экспертлар ва лекторлар таклиф этилади. Илғор компаниялар, масалан, «Кьюллет Паккард» булар кадрлар тайёрлашда ва бошқарувчилар тайёрлашда алоҳида қизиқиш билдирган. Компьютер технологияси менежерларга хабарлар, янгиликлар олишга яхши ёрдам беради ва телеконферентсиялар ўтказишда жуда қўл келади. Ҳар йили иш лойиҳаси ва шароитлари 3 та энг яхши фирма юритувчилари совет директорлари, витсе президентлар ва кадрлар бўйича раис ўринбосарлари томонидан текширилади.