1-mavzu: Metalmas materiallar va ularning qo’llanilishi. Metal va metalmas materiallar haqida umumiy ma’lumot

Oʻtga chidamli materiallar — juda yuqori (1500° dan yuqori) traga chidaydigan materiallar. Oʻtga chidamli materiallarm.ning vujudga kelishi metallurgiyaiit rivojlanishi va issiklik agregatlarining tarqalishi bilan bogʻliq. Ular buyum holida (gʻisht, shakldor va yirik bloklar) va shaklsiz materiallar (kukunlar, massalar, beton qorishmalari) sifatida tayyorlanadi. Zichligi yuqori (kovakligi 3% dan kam), oddiy (20— 30%) va yengil (45% dan katta) Oʻtga chidamli materiallarm.ga boʻlinadi.
Oʻtga chidamli materiallarm. kimyoviy mineral tarkibi boʻyicha kremnezyomli (dinas, kvars buyumlari), alyumosilikatli, magnezialli, magnezialohakli, magnezialsilikatli, uglerodli, karbid kremniy, sirkoniyli, oksidli (VeO, M§0, SaO va boshqalar), kislorodsiz (nitrid, borid va boshqalar) materiallarga boʻlinadi. Oʻtga chidamli materiallarm. kimyoviy tarkibi va oʻtga chidamliligidan tashqari, zichligi, gʻovakligi, mustahkamligi, issikdik oʻtkazuvchanligi va boshqalar xossalari bilan baholanadi. Oʻtga chidamli materiallarm. ishlab chiqarishda avval dastlabki materiallar (oʻtga chidamli loy, kaolin, magnezit, kvars va boshqalar) tayyorlanadi, pishiriladi, maydalanadi, ularga bogʻlovchi komponetlar (mas, shamotli loylar) qoʻshiladi, aralashtiriladi va press yoki boshqa usulda shakl beriladi, soʻngra 1300— 1750° da tunnel pech va boshqalar pechlarda qayta pishiriladi. Shaklsiz Oʻtga chidamli materiallarm.ni tayyorlash komponentlari maydalash va aralashtirishdan iborat. Oʻtga chidamli materiallarm. issiqlik agregatlari, metall eritish pechlari qurishda, metallurgiya va mashinasozlikda xom ashyolarni qizdirish, koks olish va boshqalarda ishlatiladi.
3-MAVZU:Polimer va kompozit materiallari va ularning turlari
Reja

1. 
   Polimerli kom pozit materiallar tushunchasi va ta’rifi
   
2. 
   Kompozitsion materiallar 
   
3. 
   Polimerlar va kompozit materiallarning tuzilishi
   

Monomer - quyimolekulyar birikma bo’lib, undan polikondensatsiyalanish yoki polimerlanish kimyoviy reaksiyasi natijasida polimer hosil bo’ladi. Polimerlanishda qatnashayotgan ko’pchilik monomerlar quyidagi ikkita sinfga tegishli b o ’ladi: 1) Polimerlanish jarayonida karrali bog’lami ochilishi tufayli yuzaga keladigan birikmalar C=C, C=C, C=0, C=N (oleflnlar, atsetilinli uglevodorodlar, al’degidlar, nitrillar) va boshqalar; 2) Polimerlanishda siklli guruhlami yoyilishi natijasida hosil bo’lgan birikmalar, masalan, olefin oksidlari, laktamlar, laktonlar. Polikondensatsiyalanish uchun monomerlar sifatida molekulalarda eng kamida ikkita ta ’sirlashuvchi (funksionalli) guruhdan iborat ixtiyoriy birikmalar bo’lishi mumkin. M asalan, diaminlar, dikarbon kislotalar, aminokislotalar, glikollar. Bunda bifunksional birikmalardan chiziqli polimerlar, ikkidan ortiq funksionallikka ega birikmalardan tarmoqlangan va fazoviy (to’rli) polimerlar hosil bo’ladi. M onomerlarga misol sifatida etilen, propilen, stirol, butadien, kaproloktallami ko’rsatish mumkin. Polimerlanish (polikondensatsiyalanish) darajasi (koeffitsiyenti) - makromolekulalarda takrorlanuvchan b o ’g ’inlar soni bilan aniqlanadi. Polimerlarda polimerlanish darajasi bir necha birlikdan yuz ming, hatto milliontagacha bo’lishi mumkin. Polimerlanish darajasini bilgan holda polimer makromolekulasini molekulyar massasini aniqlash mumkin. M m-n M 3 Bu yerda M„,-makromolekula massasi, M?-strukturalangan bo’g ’inni (monomer) molekulyar massasi. M olekulyar massa kattaligiga qarab polimerlar quyidagilarga bo’linadi: 1. Oligom erlar - MM 1000000 Strukturalangan bo ’g ’in - atomlar guruhi b o ’lib, ular polimer makrom olekulasida ko’p marotaba takrorlanadi.