1-mavzu. Meva va rezavor meva o’simliklarini biologik-xo’jalik guruxlarga ajratish Ishning maqsadi

Yorug’lik - uglerodni assimilyasiya qilish jarayoni - fotosintezning asosiy omili hisoblanadi. U o’simlik organlarining o’sishi va hosil bo’lishiga yordam beradi, transpirasiyasiga, o’suvchi organlarning yo’nalishiga va boshqalarga ta’sir ko’rsatadi. Yorug’likning o’zgarishi bilan o’simlik tuproq va havoning harorati, namlik, tuproqning kimyoviy tarkibi hamda mikrobiologik muhit o’zgaradi (8-rasm).
Bog’ning yorug’lik rejimi ochiq joyning yorug’lik rejimidan farq qiladi. Shox-shabba va daraxt tagiga yorug’lik kam tushadi. Tog’ va tog’ etaklarida o’suvchi daraxtlar vodiyda o’suvchi daraxtlarga qaraganda yorug’likdan ko’proq foydalaniladi. Havo bulut vaqtlarda yorug’lik kuchi ancha kamayadi. Tepaliklarda va janubiy yon bag’irlarda o’sayotgan daraxtlar chuqurlikda yoki shimoliy yon bag’irlarda o’sayotgan daraxtlarga nisbatan yorug’likdan ko’proq foydalaniladi. Daraxt shox-shabbasi, uning ayrim qismlariga yorug’lik bir xilda tushmaydi. Shu tufayli fotosintez ham bir xil bormaydi. Tashqi tomondagi barglarga shox shabba orasidagi barglarga nisbatan shox shabbaning yuqori yaruslardagi barglarga esa pastki yarusdagi barglarga qaraganda yorug’lik ko’p tushadi. Shox shabba markaziga yaqinlashgan sari barglarga tushadigan yorug’lik kamaya boradi. Siyraklashtirilgan shox-shabbaning barglariga qalin shox-shabbaning barglariga nisbatan yorug’lik ko’p tushadi.
Meva ekinlari yorug’likka bo’lgan talablari jihatidan yorug’sevar, soyaga chidamli va soyaparvar o’simliklar farq qilinadi. Yorug’sevar o’simliklarda yorug’lik yetishmasligi novdalarning zaiflanishi (nimjon o’sishi) kuzatiladi. Soyada o’sgan daraxtlarning poya va barglaridagi mexaniq to’qimalar kam rivojlanadi. Yorug’lik haddan tashqari kuchli bo’lsa, shox-shabba tepaga qarab kam o’sadi, skelet shoxlar atrofga qarab kuchli rivojlanib, yer bag’irlab o’sadi. Yorug’lik bir tomondan tushsa, shoxlar yorug’lik tushib turgan tomonga egilib o’sadi, shox-shabba bir tomonlama rivojlanadi hamda yorug’lik tushgan tomonda yog’ochlikning yillik qavati kengroq bo’ladi. Bitta yorug’sevar o’simlikning o’zida soyaparvar va yorug’sevar barglar bo’ladi.
Yorug’likka bo’lgan talabiga ko’ra, asosiy meva daraxtlar turlarini quyidagi tartibda joylashtirish mumkin: pista, chilon-jiyda, anjir, zaytun, anor, xurmo, shaftoli, o’rik, bodom, gilos, yong’oq, nok, olma, olcha, rezavor mevalar.