1-Mavzu: “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. “Milliy g„oya: asosiy tushuncha va tamoyillar”

5. Yoshlar - erkin va farovon hayot bunyodkorlari 
Prezident I.A.Karimovning «Biz hech kimdan kam emasmiz va kam 
bо„lmaymiz» degan chaqirig„ining zaminida boy mazmun mujassam. Bunda 
bugungi yutuqlarimizdan faxr tuyg„usi ham, erkin bunyodkorlik faoliyatiga chorlov 
ham, mamlakatimizning buyuk kelajagiga ishonch ham о„z ifodasini topgan. Lekin 
bu avvalo yoshlarimizga, о„sib kelayotgan avlodga g„amxо„rlik, mehr-muhabbat, 
ularning kuch va imkoniyatlariga katta ishonchni anglatadi. Mustaqillik davrida har 
bir yoshning qobiliyatlari va imkoniyatlarini namoyon qila olishlari uchun tо„liq 
imkoniyatlar yaratish tom ma‟noda davlat siyosatiga aylandi. Bunda yoshlarni 
jismonan baquvvat, ma‟nan barkamol, aqlan yuksak, ruhan uyg„oq avlod qilib 
tarbiyalash millat g„oyasi sifatida ilgari surildi. Ta‟lim sohasini tubdan isloh 
qilishdan tortib bolalar va о„smirlar sportini rivojlantirishgacha bо„lgan barcha 
keng miqyosdagi islohotlarning maqsadi ham shunga qaratilgan. 
“Yashash qayerda yaxshi bо„lsa, shu yer men uchun Vatan” deb yurganlar 
topiladi. Bunday qarashda, haqiqiy Vatanparvarlik tuyg„usining mujassam 
emasligini kо„ramiz. Chunki, birinchidan, “Yashash”dan ma‟no va maqsad faqat 
yaxshi yeb-ichish, rohat va farog„atni о„ylash, о„zi uchun “barcha qulayliklarga” 
ega bо„lgan “huzur-xalovat”dangina iborat emas. Faqat shu bilan hayotning ma‟no-
mazmuni, yashashdan maqsad belgilanmaydi; Ikkinchidan, bunday toifa odamlar, 
haqiqiy Vatan tuyg„usini anglamaydilar, yoki uni anglashdan yiroq. О„zining 
shaxsiy manfaatlarini hamma ham о„ylaydi, lekin uni faqat о„z qobug„ida 
“yalong„och” holda tasavvur etib, “Vatan” tuyg„usini idrok etmaslik, oxir oqibatda 
bu odamni tug„ilgan joy, ulg„aytirib hayotga yо„llanma bergan ota-ona, jamoa, el-
yurt, xalq, millatining maqsad va muddaolaridan, orzu-istaklaridan, tarixi, 
qadriyatlaridan о„zini begona tutishga olib keladi. Bunday odamda Vatanni 
anglamaslik va undan “begonalik” tuyg„usi mujassam. Bunday odamda Vatanda 
yashab, Vatandan tashqarida о„zini kо„rish bilan bog„liq ruhiy holat mujassam.
Uni bunga nima undaydi deyish mumkin? Qanday sabablar shunga olib 
keladi? Buning sababini shunday toifa “odamlarning о„zligidan” qidirmasdan, 
savolga javob topib bо„lmaydi. Odam о„zligini qanday anglasa, Vatanini ham 

---

88 
shunday anglaydi. О„zligini anglamagan odam Vatanini ham anglamaydi. Uni 
Vatani, tarixi qiziqtirmaydi. U о„zi uchun yashashning ma‟nosini qayerda 
bо„lmasin yaxshi yashashda deb biladi. U о„zining xalqi, ota-onasi, millati, 
mamlakati oldida ham farzandlik, fuqarolik burchini sezmaydi. Uning maqsadi 
nima qilib bо„lsa ham “pul topish”, yaxshi yashash”. Shu qoida uning uchun “ota-
onadan”, el-xalqdan ham yuqori, Vatanidan tashqari “Vatan” bо„lib kо„rinadi.
Bunday odamlarning ma‟naviy dunyosi juda “mо„rt” va moddiylik asosiga 
qurilgan. Bir tomonlama, insoniy mohiyatdan yiroq, Vatanidan begona “meni”ga 
egadir. Har bir inson о„z “meni”ga albatta ega bо„lishi tabiiy holat. Lekin uning 
“meni” boshqa “insonlar” “meni” bilan, xalqi, millatining “borlig„i” bilan 
mushtarak holda shakllanadi. Haqiqiy Vatanparvar insonlar о„zining “meni”ni 
Vatanining taqdiridan, millati, xalqining madaniy qadriyatlaridan, orzu-istaklaridan 
ayri holda tasavvur eta olmaydi. “Men”ning о„ziga xosligi ana shu milliy ruhiyatga 
tayansa, unga amal qilib umuminsoniy mohiyat kasb etsagina kishi о„zining 
haqiqiy “meni”ga ega bо„ladi. Albatta har bir inson uchun Vatandan aziz va 
mо„tabar, muqaddas makon yо„q. Vatan degani kindik qoni tо„kilgan shunchaki joy 
emas, u undan kо„ra aziz bо„lgan xalqining о„tmishi, buguni va kelajagi hamdir. 
Shuning uchun ham “Vatan” muqaddas. Vatan uchun har bir inson о„zligini 
baxshida etsa, Vatan obodligi, ozodligi yо„lida, о„zining farzandlik burchini ado 
etgan bо„ladi. “Vatan uchun chala ish qilib bо„lmaydi”. Vatan uchun chala ish 
qilish, bu eng katta gunohdir. Yoki, uning uchun hech narsa qilmaslikdir.
Shuning uchun ham, Vatanni anglamaslik, uning uchun о„zligini 
bag„ishlamaslik ma‟rifatdan, ma‟naviyatdan yiroq, о„zligini anglamagan odamning 
ishidir. Bunday odamlar “baxt”, “saodatni” faqat moddiy narsalarda kо„radilar. 
Moddiy boylikka ega bо„lishni baxt deb tasavvur etadilar. Lekin, “Boylik”ning 
faqat moddiy tomonini kо„rishning о„zi yetarli emas. Haqiqiy baxtni moddiy va 
ma‟naviy boylikni о„zida uyg„un mujassam eta olgan odamgina aniq va mukammal 
his eta oladi. Insonni qorni tо„q, moddiy hayoti butun bо„lishi mumkin, lekin 
haqiqiy baxtli, baxtiyor bо„lmasligi mumkin. Hayotning ana shu delimmasi, doimo 
insonlarni о„zining sinovidan о„tkazib kelgan va kelmoqda.
Shuning uchun ham, inson Vatandan tashqarida yaxshi yashashi, qorni tо„q, 
usti butun, xalqimiz tili bilan aytganda “yegani oldida, yemagani ortida” bо„lishi 
mumkin, lekin u haqiqiy baxtli bо„lmasligi mumkin. Baxtni inson о„zidan о„z 
Vatanidan qidirishi, topishi mumkin xolos. Uni chetdan qidirish, oxir oqibatda 
afsuslik, ma‟nan qoniqmaslik yо„lidir.
Inson yoshlik davrida, uning о„ziga xos baland-parvozli yuqori kayfiyati, 
shijoatga undaydigan ruhiy quvvatlari mustahkam bо„ladi. Uning Vatan mehri 
bilan uyg„un bо„lishiga erishish, shuni his etib yashash, kishini Vatanga xizmat 
qilishga undaydi. Inson Vatanda yashab, undan tashqarida bо„lishi ham, yoki 
Vatanidan tashqarida bо„lib, о„zining Vatanidan hech qachon ayri holda his 
etmasligi ham mumkin. Gap, uning qayerda yashashi tо„g„risida emas, eng muhimi 
Vatanga munosabati, Vatan uchun nima qilayotganligidadir. Vatanni о„ylasa, Vatan 
uchun qayg„ursa, xalqining erkin va farovon hayotga erishishida ozgina bо„lsada, 
о„zining hissasini qо„sha olsa shuning о„zi haqiqiy Vatanparvarlikdir. Bu 
Vatanning sharafi, shoni-shuhratini baland tutish, uni qadrlash va qadriga yetib, 
qayg„ura olish bilan bog„liq ma‟naviy hodisadir. Bu Vatani bor har bir odamga 

---

89 
berilgan ulug„ ne‟matdan, har bir kishi tiriklik paytida tо„g„ri foydalana olishi 
kerak.
Erkin hayot - bu insonning о„zi ixtiyori, qobuliyatini erkin namoyon etish 
va eta olishidir. Hayot erkin bо„lgan joyda taraqqiyot bо„ladi. Shunda inson о„z 
salohiyatini yuzaga chiqara oladi. Uning salohiyati taraqqiyotning muhim omiliga 
aylanadi. Erkin hayot insonga qobuliyatini, salohiyatini yuzaga chiqarishga, о„zi 
sevgan kasb, mehnat faoliyatini erkin tanlash bilan shug„ullanishga va hammaga bir 
xil imkoniyat yarata olingan hayotdir. Bu farovon hayotga erishishning muhim 
о„lchovidir. Ana shunday hayotni yaratishni о„zining oldida maqsad qilib qо„ygan 
mamlakatda, fuqarolar ozod va obod Vatanga ega bо„ladilar. Bu uning milliy 
istiqlol g„oyasining bosh g„oyasi ekanligi, shubhasiz chuqur falsafiy ma‟no va 
ahamiyat kasb etadi.
“Erkin hayot” degani bu xoxlagan ishni qilish el-xalq, Vatan oldida hech 
qanday ma‟suliyat sezmaslik degani emas. Bu insonlarga о„z kasbini erkin tanlash, 
о„zining qobuliyatiga mos ishni, birovning ta‟siri, kо„rsatmasi bilan emas, о„z 
xoxish-istagi bilan bajarishi uchun imkoniyat ekanligini bildiradi. Inson uni о„z 
xalqi, Vataning ravnaqi yо„lida foydalanishni kо„nglida tugib ishlashi lozim. Uning 
qо„li, aql-zakovati buyuk bunyodkorlik ishlariga yо„naltirilishi muhim. Hayot 
erkinligi keng ma‟no kasb etadi. Uni jamiyat miqyosida kо„rganda: mulk xilma-
xilligi, bozor iqtisodi bilan bog„liq erkin raqobat, siyosiy institutlar fikrlar xilma-
xilligi ham ijtimoiy hayotning asoslarini erkinlik tamoyiliga qо„yilganligini 
bildiradi. Erkin hayot degani bu raqobatga kirisha olish imkoniyatidir. О„z 
salohiyatini yuzaga chiqarish uchun bahslashish, о„zligini namoyon eta olish, 
bunyodkorlik yо„lida orzu-maqsadlarga yetishish uchun yashash, shunga intilish, 
xoxish-istak sezishdir.
Bugun О„zbekiston yoshlari mustaqillik tufayli dunyoning turli joylarida 
о„qiyapti, ishlayapti. Ular orasida xizmat vazifasini bajarib yurganlar bilan birga 
turli sohalarda faoliyat yuritayotgan tadbirkorlar, ishbilarmonlar ham kо„plab 
topiladi. Shubhasiz, bu katta imkoniyat. Bu imkoniyatdan yoshlarimiz О„zbekiston 
uchun, о„z xalqi, Vatanining kelajagi uchun foydalanishni kо„ngillariga tugub 
olganlari kо„p. Lekin afsuski, bu imkoniyatni boshqa maqsadlar yо„lida foydalanib 
yurgan ayrim yoshlar ham topiladi. Yaqinda “О„zbekiston televideniyasi orqali” bir 
jurnalistning xorijda bо„lib, u yerda tahsil olayotgan О„zbekistonlik ayrim yoshlar 
bilan uchrashgani, ta‟surotlari yozilgan kо„rsatuvni tomosha qildim. Shunda 
Vatandan tashqarida tahsil olayotgan yoshlarga qarata, xayrlashish oldidan, ertaga 
О„zbekistonga qaytishini, Vatanlariga qanday istak va fikrlarning borligini 
sо„raganlarida, aksariyatlarini bir-birlariga qarab, “hech qanday gap yо„q” 
deganday ma‟nosiz bir kayfiyatda о„zlarini tutishlari, kishida taajjub tuyg„ularini 
uyg„otmasdan qolmaydi.
Bugun qayerda о„qimaylik, yoki ishlamaylik, qanday mehnat faoliyati, 
yо„nalishda band bо„lishimizdan qat‟iy nazar, uning samarasidan kо„zlangan 
maqsad О„zbekistonning istiqboli va istiqloliga xizmat qilishi kerak. Buning uchun 
esa qalbimizda ana shu Vatan va xalqimizga bо„lgan ishonch va e‟tiqod qancha 
mustahkam bо„lsa, shuncha unga xizmat qilgan bо„lamiz. Shunda biz “qayerda 
yashash yaxshi bо„lsa shu yerni Vatan” deb emas, tug„ilib о„sgan, xalqimizning 

---

90 
taqdiri bilan taqdiri tutash bо„lgan Ona Vatan - О„zbekistonni Vatan deb bilamiz. 
Vatan yagona va bitta bо„ladi.
Bugungi kunda yurtboshimizning uzoqni kо„zlagan yoshlar siyosatining 
hayotiyligi о„zining tasdig„ini topmoqda. Malakatimiz fuqarosi о„zbek о„g„loni 
Rustam Qosimjonovning Liviyaning poytaxti Tripoli shahrida о„tkazilgan shaxmat 
bо„yicha jahon chempionatida barcha raqiblari ustidan g„olib kelib, jahon tojiga ega 
bо„lganligi bunga yorqin misol bо„la oladi. Albatta. Bu kabi olamshumul g„alabalar 
ozod Vatanga munosib farzand bо„ladigan har tomonlama yetuk avlodning, millat 
sha‟ni va g„ururini himoya qila oladigan iste‟dodli, sog„lom, aqliy va jismoniy 
salohiyati bilan о„z mamlakatining shuhratini yanada oshirishga tayyor bо„lgan 
yosh avlod ulg„ayib kelayotganining dalilidir. «Yurtimiz hayotidagi bu tarixiy 
voqea - deyiladi Prezident I.A.Karimovning shaxmat bо„yicha jahon chempioni 
Rustam Qosimjonovga yuborilgan tabrigida - mustaqillik odamlarimiz uchun, 
avvalo yosh avlod uchun naqadar katta imkoniyatlar ochib berganini, bizning hech 
kimdan kam emasligimiz va hech kimdan kam bо„lmasligimizning yana bir amaliy 
tasdig„idir». 
Darhaqiqat, kelajakka yо„naltirilgan milliy istiqlol g„oyasining hayotiyligi 
mana shu kabi natijalar bilan о„z tasdig„ini topib boraveradi. Zero, barkamol avlod 
tarbiyasi milliy istiqlol g„oyasining maqsadlaridan biridir.