1-Mavzu. “O‘qish kitobi” darsliklari matnining lisoniy tahlili fan sifatida. Kursning maqsad va vazifalari. Matn haqida tushuncha. Reja

iqtibos deb yuritiladi.Iqtiboslar har qanday nutq uslublarida ham kuzatilsa-da, ayniqsa, ilmiy 
matnda alohida o‘ringa ega.Ilmiy matndagi iqtiboslar ilmiy matnning o‘ziga xos belgilariga 
aylangan. 
Badiiy matnda iqtiboslarning manbalari, ko‘pincha ataylab yashiriladi yoki turli ishoralar 
bilan ifodalanadi, bunda o‘quvchining bilimlari, umumiy badiiy-ma’rifiy tasavvurlari, badiiy-
estetik idrokini harakatga keltirish na zarda tutiladi. Badiiy matnga iqtiboslarning kiritilishi 
badiiy tasvir usulidir. 
Masalan, yozuvchi Murod Muhammad Do‘stning «Lolazor» romanidan olingan quyidagi 
parchada asar bosh qahramoni Yaxshiboyev nutqida Alisher Navoiyning mashhur «Bu gulshan 
ichra yo‘qdur baqo guliga sabot, Ajab saodat erur, chiqsa yaxshilik bila ot» bayti keltirilgan va 
uning manbasi, kimga tegishliligi aytilmagan, shu tariqa ijodkor maqsadiga – qahramon 
xarakterining bir qirrasini ochib berishga batamom xizmat qiladigan poetik ifoda yuzaga kelgan. 
Ilmiy matnda esa iqtiboslarning qayerdan olinganligi, kimga tegishliligi, manbasi aniq 
ko‘rsatilishi shart. Aks holda, bu holat qonunan plagiat, ya’ni o‘g‘irlik hisoblanadi.Ayni paytda 
ilmiy odob qoidalariga ham mutlaqo ziddir. 
Masalan: Atoqli o‘zbek adabiyotshunosi O.Sharafiddinov shunday yozadi: «Rangsiz tasviriy 
san’at, ohangsiz musiqa bo‘lmaganidek, tilsiz adabiyot ham bo‘lmaydi. Adabiyotni 
insonshunoslik deydilar. 
Darhaqiqat, yozuvchi xilma-xil insoniy xarakterlarni tadqiq qilib, jamiyat rivojiga yordam 
beradigan salmoqli haqiqatlarni kashf qiladi.Biroq bularning hammasi adabiyotda til orqali 
ro‘yobga chiqariladi» (O.Sharafiddinov.Adabiyot tildan boshlanadi. // O‘zbekiston adabiyoti va 
san’ati. 1986. 5-sentabr). 
Adabiyotlar: 
1. Fitrat A. Tanlangan asarlar. IV jild. – Toshkent: Ma’naviyat, 2006. –B. 12-13. 
2. 
Sharafiddinov O. Adaboiyot tildan boshlanadi // O’zbekiston adabiyoti va san’ati, 1986, 5-
sentabr 
3. 
Yo’ldoshev M., Isoqov Z., Haydarov Sh. Badiiy matnning lisoniy tahlili.– Toshkent: 
Alisher Navoiy nomidagi O’zbekiston Milliy kutubxonasi, 2010. 
4. 
Doniyorov X., Mirzayev S. So’z san’ati.– Toshkent: O’zadabiy nahsr, 1962.– 173-174. 
5. 
Gorelikova M. I., Magomedova D.M. Lingvisticheskiy analiz xudojestvennogo teksta.– M: 
Russkiy yazik.