1-Mavzu: Paxtavato‘qimachiliksanoatidatexnosferikomillarfani, uningmohiyativavazifalari Reja

Xavfsizliknita’minlashdapsixologiyaningroli
Mehnatnimuhofazaqilishdapsixologiyahammuhimo’rinniegallaydi.
Zamonaviyishlabchiqarishdaavariyalar,shikastlanishlarmuammosifaqat
muhandislikuslublaribilanyechiladi.Tajribalardanma’lumki,avariyava
shikastlanishlargatashkiliy-psixologiksabablar,masalankasbbo’yichaxavfsizlik
talablarigapastdarajadatayyorgarlikko’rilishi,yetarlibo’lmagantarbiya,
mutaxassislarningxavfsizlikchoralarigae’tiborsizligi,xavfliishlargayuqori
malakagaegabo’lmaganshaxslarnijalbqilish,ishdaodamlarnitoliqqanva
psixologikholatdabo’lishihamsababbo’ladi.
Bularmutaxassisningfaolyatigaishonchsizlikni(xavfsizlikni)pasaytiradi.
Xalqarotajriba,izlanishlarningko’rsatishichamaishiyishlabchiqarishdagi
shikastlanishlarning60-90%izararko’rgankishilarningmexnatinimuhofaza
qilishdapsixologikbilimlarnitatbiqqilishniifodalaydi.

Insonningqobiliyati,samaralimehnatfaoliyatiuningpsixik(ruhiy)

kuchlanishidarajasigabog’liq.Psixikkuchlanishinsonningmehnatigama’lum
daraja–chegaragachaijobiyta’siretadi.Faolliknikritiknuqtadanyuqoriga
ko’tarishishqobiliyatiniyo’qotishgachaolibkelishimumkin.
Operatoruchunnormalsharoitdagihis-tuyg’uvamehnatqilishiuchun
ruhiykuchlanishdarajasi40-60%danoshmasligiko’zdatutiladi,aksholdabu
uningishqobiliyatiningpasayishigaolibkeladi.
Psixikkuchlanishningchegaradanyuqorishaklidainsonningshaxsiy
xususiyatlaripasayadi,harakatkoordinatio’zgaradi,xulqisamarasizholatgao’tadi
yokihayotfaoliyatidaboshqasalbiyo’zgarishlarnamoyonbo’ladi.
Chegaradanyuqoripsixikkuchlanishnixususiyatigaqarabtormozlovchi
(to’xtatuvchi),qo’zg’atuvchiturlargaajratishmumkin.
Tormozlashxiliinsonharakatiningpasayishigavacheklanishigaolib
kelishibilanifodalanadi.Kasbegasivazifaniavvalgidekshijoatbilan
bajarishgaqodirbo’lmaydi,javobberishxususiyativatezligipasayadi.Xotiralash,
fikrlashjarayonisekinlashadi,yomonlashadivashukabiboshqasalbiyomillar
kuzatiladi.
Qo’zg’atuvchixilidaesainsondafaollikningpasayishi,ko’pgapirish
(sergaplik),
ovozning
titrashi
kuzatiladi.
Natijada,
ya’ni
psixik
kuchlanishning
yuqori
shaklida
odamlarda-operatorlarda
murakkab
sharoitlardanoto’g’riharakatlanishvaxatolargayo’lqo’yish,toliqishsodir
bo’ladi.Yuqoridagilarnihisobgaolibinsonpsixikholatiningnazoratiga
kattae’tiborberiladi.
Insoningpsixikholatigata’siretadiganomillar–umidsizlanish,
kayfiyatning
buzilishi,
qo’pollikalomatlari,yiqilibtushish,toliqish
kabilar
bo’lmasligiuchuntashkiliychora-tadbirlaramalgaoshiriladi.
Shu
jumladan,
insoning
salomatligiga,
ish
holatiga,
psixologik
faoliyatiga
ijobiy
ta’siretadiganpsixofarmokologikvositalarishlab
chiqilganvaulartavsiyaetilgantaqdirdaqo’llaniladi.
Yengilstimulyatorlar(choy,kofe)niqo’llashinsonningishqobiliyatiniqisqa
vaqtgaoshiradi,uyqusiniqochiradi.Ayniqsa,aktivstimulyator(pervitin,fenamin)
larniiste’molqilishbilanharakatchanlik,sezishqobiliyatipasayadi.
Trankvillizatorlar(seduken,eleniumvah.k.)ichilsa,insonbiroz
tinchlanadi,lekinnevrozkasalligikelibchiqadi,uyquelitadi,faollik,
psixikholatpasayadi.Insoningishqobiliyatiga,psixikholatigajiddiyta’sir
etadiganalkogolichimliklarniiste’molqilishtavsiyaetilmaydi.
Xullas,maishiyvaishlabchiqarishsharoitiasosidainsoningpsixik
holatibarqarorbo’lishiuchunchora-tadbirlarko’rish,takomillashgannazorat
usuliniuyushtirishasosiyvazifalardanbiribo’libhisoblanadi.