1-Mavzu: Paxtavato‘qimachiliksanoatidatexnosferikomillarfani, uningmohiyativavazifalari Reja

Ishlabchiqarishdaxavfsizliknita’minlashdainsonomili.
Insoniyatningtexnikrivojlanishiinsongatoborako’proqboshqaruv
funksiyalarinitopshirishbilanbirgakeladi,Insonroliningbundayo’zgarishi
jismoniymehnatniaqliymehnatbilanalmashtirishgaolibkeladi,mushaklarning
ishlashivategishlienergiyasarfinikamaytiradi.
Shubilanbirga,uskunalarvaboshqaodamlarningsamaradorliginibaholash
vabashoratqilish,ijtimoiy-texniktizimningturlielementlari-ishlabchiqarish
mexanizmibilanishonchlio’zarota’sirqilishmuammolarinihalqilishikerak
bo’lganinsonruhiyatigatushadiganyuksezilarlidarajadaoshadi.
Yuzagakeladiganbaxtsizhodisalarningasosiyaybdorlari–butexnikaemas,
ishnitashkilqilishemas,balkiinsonningo’zibo’libqolmoqda.Chunkiutexnika
xavfsizligiqoidalarigaamalqilmaganligi,mehnatjarayoninibirmaromdaketishini
nazoratqilmaganligi,taqdimetilganhimoyavositalaridanfoydalanmaganligiva
hokazo.
Butunjahonsog’liqnisaqlashtashkilotima’lumotlarigako’ra,dunyo
bo’yichaishjarayonidasodiretilayotganbaxtsizhodisalartufaylivafotetish
yurak-qontomirikasalliklari,onkologikkasalliklardankeyinuchinchio’rinda
turadi.
Bundantashqaritexnikaxavfsizligiqoidalariinsontomonidanbuzilishi
nafaqatinsonlarnijarohatlanishivaularningo’limiga,balkikorxonadagiavariyali
vaziyatlarnikelibchiqishiga,jihozlarniishdanchiqishigavakorxonagaboshqa
zararlarnikeltirmoqda.
Harxilma’lumotlargako’ra,insonomili50-80%avriyalivaziyatlar,
hodisalar,jarohatlanishvaboshqalargasababbo’larekan.
2016yildaqayg’ulirekordqaydqilinganbo’lib,bundaaviatsiya
halokatlarining94%insonfaktorlarisabablikelibchiqarekan.
Tadqiqotlarningko’rsatishichatexnikaxavfsizligiqoidalarinibuzib,ishlab
chiqarishdagiavariyavaxavflivaziyatlarnikelibchiqishigaqo’yidagilarsabab
bo’larekan:
1.Insonningyetarlibilimiyo’qligi,xavfliomillarto’g’risidama’lumotga
egaemasligi;
2.Qobiliyatningyetarliemasligi.Ushbuholatdainsontegishliqoidalarni
o’rganib,yo’riqnomalardano’tganbo’lsada,amaldavaziyatnito’g’ribaholay
olmasligivaegallanganbilimlarnito’g’ritadbiqetaolmasligisababbo’ladi;
3.Qoidabuzishlargashaxsiymoyillikningmavjudligi,ya’niinsono’zida
ma’lumxarakterdagixususiyatlardankelibchiqqanholdaxavfsizlikqoidalarini
bajarmaslikoqibatlarinianglayturib,bari-birqoidanibuzadivatavakkalchilikka
yo’lqo’yadi,xavflibo’lganyo’lnitutadi;

4.Boshqainsonlarningyokiholatbosimiostida–ushbuholatdainsonqoida

buzilishigahamkasblariningyokirahbariyatningbosimidanqochib,yo’lqo’yadi.
Shuningdek,xavfsizliktexnikasininazar-pisandqilmasdanishnitezroq
bajarishyokirejanibajarishmaqsadidatexnikaxavfsizligiqoidalaribuziladi.
Ko’pinchabunarsalarbir-birigabog’liqmasalanirahbarishvaqtini
kamaytirishyokirejanibajarishuchunqoidabuzilishlarbilanishlashnitalabetadi.
Insonomili–buinsonningpsixologik,vaboshqaxususiyatlari,uning
faoliyatiningo’zigaxossharoitlardabelgilanadiganimkoniyatlarivacheklovlari,
insonningnoto’g’rihatti-harakatlarinatijasidayuzagakeladiganbaxtsizhodisa
sabablari.
Fizikomillar–zarurvazifalarnibajarishbilanbog’liqbo’lganjismoniy
imkoniyatlar:kuch,bo’ybalanligi,ko’rish,eshitish.
Fiziologikomillar–ichkijismoniyjarayonlargata’sirqiluvchiomillar:
kislorodningyetarliligi;salomatlikningumumiyholati,ovqatlanish,kasalliklarva
nuqsonlar,tamaki,giyohvandmoddalarvaalkogoliste’molqilish,shaxsiystress,
charchoq,homiladorlik.
Psixologikomillar.Tajribashuniko’rsatadiki,tez-tezbuzilishlarva
jarohatlanishlarasosidainjenerlik–konstruktorliknuqsonlariyotmasdan,balki
tashkiliy–psixologiksabablaryotadi.Bulargaasosanquyidagilarkiradi:
okasbiytayyorgarlikningpastdarajadaligi;
oishlovchilarningxavfsizlikmasalalaribo’yichanazariyvaamaliy
tayyorgarliginingpastdarajadaligi;
oxulqiytarbiyaningyetarliemasligi;
oxavfsizligimasalalarinivaholatininazoratqilishgamutaxassislarningyetarli
darajadaqo’yilmasligi;
ojarohatolishxavfiyuqoribo’lganshaxslarnixavfliishlarnibajarishga
qo’yish;
oishlovchilarningishgafaollikdarajasinipasaytiruvchicharchaganholatlarda
kelishi;
oishlovchilarningishgaturlipsixologiksalbiyholatlardakelishivaboshqalar.
Insonningrivojlanishivahayotiqonuniyatlariniengumumiyko’ribchiqish,
baxtsizhodisalarsoniningko’payishigayordamberadiganholatlarjudaob’ektiv
sabablargako’rayuzagakelishinita’kidlashgaimkonberadi.