1-Mavzu: Paxtavato‘qimachiliksanoatidatexnosferikomillarfani, uningmohiyativavazifalari Reja

Texnologikreglamentniishlabchiqishqoidalari
Ishlabchiqarishningtexnologikjarayonidama’lumbirmaxsulotyokibirxil
turdagimaxsulotlarguruhiniishlabchiqarishuchuntexnologikqoidalarniishlab
chiqishtavsiyaetiladi.
Buningsababishundaki,
harbiralohidamaxsulotturi
individualxususiyatlargaega,shuningdek,turlisohalardaqo’llaniladivashuning
uchunushbumahsulotniyaratishtartibiboshqatovarlarniishlabchiqarishdanfarq
qiladi.
Ishlabchiqarishvaamalgaoshirilganishlarningmaqsadlarigaqarab,
texnologikreglamentlarningquyidagiturlarimavjud:
Doimiytexnologikreglamentlar-
o’zlashtirilganishlabchiqarishlaruchun
zarurbo’lganmaxsulotsifatinita’minlashuchunishlabchiqiladi;
Vaqtinchalik(ishgatushirish)texnologikreglamentlar–
ushbukorxonada
yangiishlabchiqarish
ob’ektlari
,texnologiyasitubdano’zgartirilganmavjudishlab
chiqarishob’ektlari,yangitexnologiyagaegaishlabchiqarishob’ektlariuchun
ishlabchiqiladi;


Birmartalik(eksperimental)texnologikreglamentlar–eksperimentalva
tajriba-sanoatzavodlarida(ustaxonalarda)sotiladiganmahsulotlarniishlab
chiqarishjarayonida,shuningdekmavjudishlabchiqarishob’ektlaridaamalga
oshiriladiganeksperimentalvatajriba-sanoatishlariuchunishlabchiqiladi;
Laboratoriya(startapyozuvlari,ishlabchiqarishusullari)texnologik
reglamentlar-tovarmahsulotlariniishlabchiqarmaydigan
laboratoriya,
dastgohva
modelqurilmalariuchunishlabchiqiladi.Laboratoriyaqoidalarigamuvofiq
(boshlang’ichyozuvlar,ishlabchiqarishusullari)yiliga1000kggachabo’lgan
tovarmahsulotlariniishlabchiqarishgaruxsatberiladi.
Texnologikjarayonlarningsanoatxavfsizliginita’minlashzaruratibilan
bog’liqdoimiy,vaqtinchalikvabirmartaliktexnologikreglamentlarquyidagi
qismlardaniboratbo’lishikerak:
oishlabchiqarishningumumiy
xususiyatlari;
o
ishlabchiqarilganmahsulotlarningxususiyatlari;
o
xomashyo,materiallar,oraliqmahsulotlarvaenergiyaresurslarining
xususiyatlari;
o
kimyoviy-texnologikjarayonning
tavsifivasxemasi;
o
moddiybalans;
o
xomashyo,materiallarvaenergiyaresurslariningasosiyturlariniiste’mol
qilishstavkalari;
o
ishlabchiqarishniboshqarishvajarayonlarniboshqarish;
o
mumkinbo’lganishhodisalarivaularniyo’qqilishusullari;
o
ishlabchiqarishning
xavfsizishlashi;
o
majburiyko’rsatmalarro’yxati;
o
ishlabchiqarishningtexnologiksxemalari;
o
atrof-muhitnimuhofazaqilishuskunalari,shu
jumladan,
asosiytexnologik
uskunalar(texnikqurilmalar),spetsifikatsiyasi.
Texnologikjarayonlarningsanoatxavfsizliginita’minlashzaruriyatibilan
bog’liqlaboratoriyareglamenti(boshlang’icheslatma,ishlabchiqarish
metodologiyasi)quyidagima’lumotlarnio’zichigaolishikerak:
o
o’rnatishningmaqsadi;
oxomashyo,oraliqmahsulotlar,tayyormahsulot,chiqindilar,chiqindisuvlar
vazararlimoddalarchiqindilariningtoksik,yong’invaportlovchi
xususiyatlariniko’rsatadiganqisqachatavsifi;
o
uskunaningtexnologiksxemasivajoylashuvitavsifi;
o
nazoratvao’lchashasboblarivaavtomatlashtirish,blokirovkava
xavfsizlik
moslamalariningtavsifi;
o
elektrta’minotisxemasiningtavsifi;
o
xavfsizishlashuchuntalablar;

o
ekologik

xavfsizliktalablari;
o
texnologiksxemaningchizmalari.
Doimiytexnologikqoidalar10yilgachaamalqiladi;
Vaqtinchaliktexnologikreglamentlarquyidagichaamalqiladi:
Agarishlabchiqarishnirivojlantirishmuddatibiryildankambo’lsa,uholda
texnologikreglamentningamalqilishmuddati1
yilgabelgilanadi;
Rejagamuvofiqishlabchiqarishstandartlarinio’zlashtirishmuddati
bo’lmagantaqdirda,texnologikreglamentningamalqilishmuddatiushbu
texnologikreglamentnitasdiqlaganshaxstomonidanbelgilanadi;
Agartexnologikqoidalarmuddatitugaganbo’lsavaishlabchiqarishtexnik-
iqtisodiyko’rsatkichlargaerishmaganbo’lsayokiishlabchiqarishtexnologiyasiga
quvvato’zgarishi,xomashyo
iste’moli,
mahsulotsifatiniyaxshilash,jarayon
xavfsizligibilanbog’liqtushuntirishlarberilganbo’lsa,undaushbutexnologik
reglamentningamalqilishmuddatiuzaytirilishiyokiyangivaqtinchaliktexnologik
reglamenttuzilishikerak;
Birmartalik(eksperimental)texnologikqoidalarquyidagichaamalqiladi:
-tajribaishlaridavriuchunyokima’lumhajmdagimahsulotishlab
chiqarish
davriuchun;
-eksperimentalmahsulotlarniishlabchiqishbirnechayildavomidaamalga
oshirilgantaqdirda,amalqilishmuddati5yildanoshmasligikerak;
-laboratoriyatexnologikqoidalaritexnologikqoidalarnitasdiqlaganshaxs
tomonidanbelgilanganmuddatdavomidaamalqiladi.
Doimiy,vaqtinchalik,birmartalikvalaboratoriyatexnologikreglamentlari
kimyoviyvatexnologikishlabchiqarishniboshqaradigantashkilottomonidan
ishlabchiqiladi.
Istisnotariqasida-bueksperimentalqurilmalaruchunbir
martalik
texnologikreglament,
shuningdekmavjudishlabchiqarishob’ektlaridaolib
boriladiganeksperimentalishlar,bujarayonniishlabchiquvchitashkilot
tomonidanishlabchiqilishikerakvabundayqoidalarkimyoviyvatexnologik
ishlabchiqarishniboshqaradigankorxonabilankelishiladi.
Texnologik
reglamentlar
ishlab
chiqilgandan
so’ng,
texnologik
reglamentlarniishlabchiquvchilar:boshmuhandis(texnik
direktor
,ishlab
chiqarishbo’yichadirektor);tashkilotningishlabchiqarish-texnikbo’limi
boshlig’i;ishlabchiqarishboshlig’i;texniknazoratbo’limiboshlig’i“texnologik
reglamentlarimzolariro’yxati”daimzolaydilar.
Sanoatxavfsizligitiziminiboshqarishxizmatirahbari(1va2-sinfob’ektlari
uchun)yokiOPO-daPBtalablarigamuvofiqligiuchunishlabchiqarishninazorat
qilishxizmatirahbari(3va4-sinfob’ektlariuchun);atrof-muhitnimuhofazaqilish

boshlig’iningo’rinbosari;boshmexanik;boshenergetikmuhandis;

boshmetrolog
;
markaziylaboratoriyarahbariquyida,“kelishilgan”sarlavhasiostidaimzolaydilar.
Keyinmahsulotishlabchiqarishbo’yichatexnikreglamenttashkilotrahbari
tomonidantasdiqlanadivamuhrsarlavhasahifasigaqo’yiladi.Keraklimiqdordagi
nusxalartexnikreglamentdantayyorlanadi.Aslnusxalarivanusxalaritiklanadi,
tikuviplarininguchlariyorliqbilanmuhrlanadi,ustiga:varaqlarsoni,dasturiy
ta’minot
uchunmas’ulshaxsningismi,
uningimzosivatashkilotningmuhri
qo’yiladi.Aslnusxasivanusxalarimas’ulxizmatningqaramog’idaqoladi.Agar
kerakbo’lsa,nusxalarimzobilanberiladi.
Texnologikqoidalarningaslnusxasigatahrirqilishvao’chirishtaqiqlanadi.
O’zgartirishvaqo’shimchalarniro’yxatgaolishro’yxatigatuzatishlarkiritiladi.
Texnologikreglamentgao’zgartirishvaqo’shimchalarkiritishgaruxsatetiladi.
Biroq,buo’zgarishlartexnologikjarayonningsamaradorligivaxavfsizligigasalbiy
ta’sirko’rsatmasligikerak.
Texnologikreglamentdagio’zgarishlarnie’tiborsizqoldirishmumkin
bo’lganholatlarniistisnoqilishuchuno’zgartirishvaqo’shimchalarkiritish
jarayoniqat’iytartibgasolinadi.
Bundabirinchidan,“o’zgartirishvaqo’shimchalarniro’yxatgaolish
ro’yxati”gao’zgartirishvaqo’shimchalarkiritiladi.
Ikkinchidan,kiritilayotgano’zgarishlarhaqidama’lumotlarnio’zichiga
olgan“o’zgartirish(qo’shimchalar)kiritishto’g’risida”buyruqchiqariladi.
Buyurtmadagio’zgarishlarushbuma’lumotlardantezkorfoydalanishmaqsadida
butunjumlayokiparagraflardabelgilanadi.Buyurtmanormativ-texnikhujjatlar
uchunmas’ul
shaxstomonidanimzolanadi;
Uchinchidan,o’zgartirilganyokito’ldirilganparagraflaryonida“tahrirlash.
1”,“tahrirlash.2”vahokazoyozuvlarqo’yiladi.Bubelgilar“o’zgartishva
qo’shimchalarkiritishto’g’risida”gibuyruqqamoskelishikerak.Imzolarva
sanalarqo’yilmaydi.
To’rtinchidan,barchao’zgarishlarvaqo’shimchalartexnologik
reglamentningnusxasimavjudbo’lganbarchabo’limlargaimzobilanyuboriladi.