1-Mavzu: Paxtavato‘qimachiliksanoatidatexnosferikomillarfani, uningmohiyativavazifalari Reja

Tabiatvajamiyatningo‘zaromunosabatlaridaekologik
aspektlar
EkologiyagasolinayotganxavfO’zbekistonuchun,umumanbutun
MarkaziyOsiyomintaqasiuchunnaqadaryuqoriekanliginihisobgaolganholda
hukumatvadavlatatrof-muhitnihimoyaqilish,tabiiyzahiralardanoqilona
foydalanishmasalalarigajudakattae’tiborbermoqda.Atrof-muhitnimuhofaza
qilishnita’minlashgaqaratilganqonunhujjatlariqabulqilindi.O’zbekiston
Respublikasiningtabiatinimuhofazaqilishborasidagimilliytadbirlarboshqa
davlatlarvaxalqarotashkilotlarbilankengvahartomonlamahamkorlikqilishishi
bilanqo’shibolibborilmoqda.Atrof-muhitnimuhofazaqilishvatabiatdanoqilona
foydalanishningturlijihatlarinitartibgasoluvchiko’plabxilma-xilxalqaro
shartnomalarvabitimlartuzildi.
O’zbekistonMDHdavlatboshliqlarining1992yil8fevraldaimzolagan
bitimigamuvofiqKengashningto’lahuquqlia’zosidir.MDHdavlatlariningana
shuekologiyaKengashidoirasidagihamkorligia’zodavlatlarningatrof-muhitni
muhofazaqilishsohasidakelishibolingan,muvofiqlashtirilganharakatlarqilish
maqsadiniko’zlaydi.
HozirgipaytdaRespublikadaistiqbolga,ya’niatrof-muhitnimuhofazaqilish
vatabiiyzahiralardanoqilonafoydalanishbo’yichaDavlatdasturiishlabchiqilgan.
Tabiatdanoqilonafoydalanishvaunimuhofazaqilishsohasidagibutunfaoliyati
anashudasturasosidatashkiletilmoqda.DasturdaRespublikaekologikvaziyatini

sog’lomlashtirish,yirikshaharlarvashaharaglomeratsiyalarikabilardaekologik

keskinlikkabarhamberishyo’llaribelgilangan.
Ekologikxavfsizliknikuchaytirishninghozirgiasosiyyo’nalishlari
quyidagilardaniborat:
1.Tegishlitexnologiyalarniishlabchiqishvajoriyqilish.Qishloqo’rmonva
boshqaxo’jaliktarmoqlaridagitabiiyjarayonlarningkeskinbuzilishigaolib
keladiganbarchazaharlikimyoviymoddalarniqo’llashustidanqattiqnazorat
o’rnatish.Havovasuvmuhitiniinsonninghayotiyfaoliyatiuchunzararliyoki
salbiyta’siretadiganmoddalarbilanifloslantirilishinito’xtatish.Qishloqxo’jalik
ekinlarini,engavvalo,g’o’zanisug’orishdasuvnitejaydigantexnologiyalarnikeng
joriyetishmuhimahamiyatgaega.Kollektorzovursuvlarinidaryolarvasuv
omborlarigatashlashnitartibgasolishvaoqavasuvlarnichiqaribyuborishni
batamomto’xtatishzarur.
Sanoat
korxonalarida
atmosferaga,
suv
havzalariga
va
tuproqqa
ifloslantiruvchihamdazararlimoddalarnitashlaganlikuchunsolinadiganmaxsus
soliqdankengfoydalanganholdamas’uliyatnioshirishdarkor.Ulardazamonaviy,
samaralitozalashqurilmalaritiziminijoriyetishkerak.Boshlang’ichxom-
ashyodantayyor,pirovardmahsulotolgungaqadarkompleksfoydalanishgaimkon
beradiganyangi,zamonaviy,ekologikjihatdansamaraliuskunalarnio’rnatish
lozim.
2.Qaytatiklanadiganzahiralarniqaytaishlabchiqarishningtabiiyravishda
kengayishinita’minlanganhamdaqaytatiklanmaydiganzahiralarniqat’iymezon
asosidaiste’molqilganholdatabiiyzahiralarninghammaturlaridanoqilona
foydalanishdarkor.
Tog’-konsanoatiningchiqindilarinio’zlashtirishniyanadakengaytirish
hamdabuzilganyerlarniqaytayaroqliholgakeltirish(rekultivatsiya)muhim
ahamiyatgaegabo’ladi.
3.Kattahududlardatabiiysharoitlarnitabiiyzahiralardansamaraliva
kompleksfoydalanishnita’minlaydigandarajadaaniqmaqsadgaqaratilgan,ilmiy
asoslangantarzdao’zgartirish(daryolaroqiminitartibgasolishhamdasuvlarnibir
havzadanikkinchisigatashlash,yerningnaminiqochirish,suvchiqarish
tadbirlarinivaboshqalarniamalgaoshirish)lozim.
4.Jonlitabiatningbutuntabiiygenofondinimadaniyekinlarva
hayvonlarningyangiturlariniko’paytirishhisobigaboshlang’ichbazasifatida
saqlabqolishkerak.
5.Shaharsozlikvatumanlarnirejalashtirishningilmiyasoslangan,hozirgi
zamonurbanizatsiyasiningbarchasalbiyoqibatlarinibartarafetadigantizimini
joriyetishyo’libilanshaharlardavaboshqaaholipunktlaridaaholiningyashashi
uchunqulaysharoityaratishzarur.

6.EkologikkulfatlarchegarabilmasligininazardatutganholdaJahon

jamoatchiligie’tiborinimintaqaningmuammolarigaqaratishlozim.Orol
muammosibugungikundachinakamkengko’lamli,butunsayyoramizgadaxldor
muammobo’libqolganliginingta’sirihozirningo’zidayoqbiologikmuvozanatni
buzayotganligini,bepoyonhududlardaaholininggenofondigahalokatlita’sir
ko’rsatayotganligininazardatutishlozim.