1-mavzu. Poliz ekinlarining ahamiyati va tarqalishi. Polizchilik turlari va makonlari reja: Polizchilikning vazifalari va xususiyatlari

Poliz ekinlari mevalarining biokimyoviy tarkibi va ularning inson uchun 
ahamiyati. Poliz ekinlarining mevalari koʻpgina xalqlar tomonidan sevib iste’mol 
qilinadigan mahsulotdir. Bu mevalar yangiligicha iste’mol qilinadi va qayta ishlash 
sanoati uchun xom ashyo boʻlib hisoblanadi. Ular nisbatan oson hazm boʻladigan, 
shifobaxsh mahsulot boʻlib, mazasi va oziqlik jihatidan boshqa mevalardan 
qolishmaydi. 
Poliz mevalarini iste’mol qilishning yillik me’yorlari tuproq-iqlim sharoitlari, 
aholining urf-odatlariga qarab oʻzgaradi. Qovun, tarvuzlar avvalo chanqoqni bosadigan 
mahsulot tariqasida sevib iste’mol qilinadi. Shuning uchun ham ular issiq iqlimli 
mamlakatlarda koʻp ishlatiladi. 
Oʻzbekiston Respublikasi Sogʻliqni saqlash vazirligining ovqatlanish instituti 
Markaziy Osiyo xususiyatlarini hisobga olib, odamning har kuni 270 g.dan poliz 
mevalari, jumladan 100 g tarvuz, 150 g qovun va 20 g qovoq iste’mol qilib turishini 
tavsiya etadi. Bunda yillik iste’mol me’yori aholining jon boshiga hammasi boʻlib 98 
kg, jumladan 36,5 kg tarvuz, 54,5 kg qovun va 7 kg qovoqni tashkil etishi kerak. 
Ma’lumki, poliz ekinlarining mevalari birinchi darajada muhim boʻlib 
hisoblanadigan mahsulotlar jumlasiga kirmaydi, chunki ularda oqsil va yogʻ moddalari 
kam va suv koʻp boʻlganligi tufayli, bu mevalarning energetik qiymati katta emas. 
Mevaning 100 g iste’mol qilinadigan qismi hisobidan olganda energetik qiymati 
tarvuzda 38 kkal yoki 159 kJ ni, qovunda 39 kkal yoki 164 kJ ni, qovoqda 29 kkal yoki 
121 kJ ni tashkil etadi. 
Poliz ekinlari mevalarining oziqalik qiymati avvalo ularda asosan inson organizmi 
tomonidan oson oʻzlashtiriladigan karbon suvlar miqdorining koʻpligi bilan belgilanadi. 
Tarvuzda mevalarining eng koʻp shira tortishi eti hammadan koʻp rang olganidan 
keyin boshlanadi. Qovun mevalarining juda shirin boʻlishi tarkibida glyukoza bilan 
saxaroza kamroq boʻlgani holda fruktoza koʻp boʻlishiga bogʻliq. 
Qovoq mevalari tarkibidagi uglevodlar asosan polisaxaridlardan iborat. Qovoqda 
monosaxaridlar bilan disaxaridlar xuddi qovundagidek nisbatda boʻlsa ham, lekin 
miqdori kamroqdir.