1-мавзу: Суғуртанинг моҳияти ва функциялари

Sug‘urtaviy tibbiyot- turli kasalliklardan majburiy sug‘urtani nazarda tutuvchi sog‘liqni saqlash ishini tashkil etish shakli. Sug‘urtaviy tibbiyot bo‘yicha sug‘urta fondi ishchi-xodimlarning ish haqidan, tadbirkorlarning foydasidan, davlat dotatsiyasi hisobidan hamda xayrg‘ehson fondlarining majburiy ajratmasi hisobidan shakllanadi. Sug‘urtaviy tibbiyot bo‘yicha sug‘urtalangan kontingentga tibbiy sug‘urta polisi beriladi. Sug‘urtalanuvchiga tibbiy sug‘urta polisi bo‘lgan taqdirda tibbiy xizmat ko‘rsatiladi. Bunda tibbiy sug‘urta kompaniyasi, bir tomondan sug‘urtalanuvchilar bilan, ikkinchi tomondan tibbiyot muassasalari bilan shartnoma tuzadi.
Sug‘urta bahosi - sug‘urtalash maqsadida aniqlanadigan molg‘mulkning qiymati. Amaliyotda molg‘mulklar haqiqiy qiymati, bozor qiymati va boshqa qiymatlar vositasida baholanadi. Zarur hollarda sug‘urta bahosini to‘g‘ri hisoblash uchun malakali ekspertlar jalb etiladi. Sug‘urta bahosi to‘g‘risidagi haqiqiy ma’lumot ta’rif stavkasi va sug‘urta mukofoti miqdorini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. Amaldagi qonunchilikka binoan, sug‘urta summasi molg‘mulkning sug‘urta bahosidan oshib ketmasligi zarur.
Sug‘urta tizimi - 1) turli xil sug‘urta kompaniyalari va ularni sug‘urta nazorati bilan aloqadorligini yig‘indisi: 2) sug‘urta huquqiy munosabatlarni tashkil etishning davlat g‘ huquqiy shakli.
Sug‘urta summasi - sug‘urta manfaati va sug‘urta riskiga mos keluvchi pul mablag‘i. Xalqaro amaliyotda sug‘urta summasi sug‘urta qoplamasi deyiladi. Sug‘urta summasiga nisbatan sug‘urta mukofoti aniqlanadi va sug‘urta qoplamasi to‘lanadi. Sug‘urta summasi iborasi, ko‘proq, shaxsiy sug‘urtada - fuqarolarning hayoti, sog‘lig‘ini sug‘urtalashda ishlatiladi.
Sug‘urta maydoni - sug‘urtaga tortilishi zarur bo‘lgan ob’ektlarning eng katta soni. Ayrim ekspertlar xulosasiga ko‘ra, O‘zbekistonda sug‘urta maydoni hali to‘la o‘zlashtirilmagan. Faqat mol-mulklarning 20-30 foizigina sug‘urtaga tortilgan.
Sug‘urta summasining zararliligi - sug‘urta summasi va sug‘urta koplamasi to‘lovi o‘rtasidagi nisbatni xarakterlovchi iqtisodiy ko‘rsatkich. Bu ko‘rsatkich zarar miqdori ehtimolligini ko‘rsatadi va undan riskni o‘zgarishi ustidan nazorat o‘rnatishda foydalaniladi. Sug‘urta summasining zararlilik ko‘rsatkichi quyidagi omillar ta’siri ostida shakllanadi: sug‘urtalangan ob’ektlar soni va ularning sug‘urta summasi, sug‘urta xodisalarining soni, zarar ko‘rgan ob’ektlar soni va sug‘urta qoplamasi. Sug‘urta summasining zararlilik ko‘rsatkichi
nettog‘stavka tuzilishiga qarab har bir sug‘urta turi yoki javobgarlik turi bo‘yicha aniqlanadi. Agar zararlilik ko‘rsatkichi netto-stavkaga yaqinlashsa yoki undan oshib ketsa, bu holda sug‘urta summasining zararlilik ko‘rsatkichi yuqori darajada ekanliligidan dalolat beradi.