1-Маvzu: Тabiy resurslardan tejamkor foydalanishning xozirgi xolati va istiqboli. Ресурс – бу баъзи бир манбанинг захираси ёки миқдори
-mavzu Yer resursi. Tuproq himoyalovchi va resurstejamkor
Download 0.63 Mb. Pdf ko'rish
|
mavzular
|
6-mavzu Yer resursi. Tuproq himoyalovchi va resurstejamkor
dehqonchilik. Ўзбекистон Республикаси Ер кодексининг 43 - моддасига биноан, қишлоқ хўжалиги эҳтиёжлари учун бериб қўйилган ерлар қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар ҳисобланади. Тизимли тарзда ишланадиган ҳамда кўп йиллик ўтлар шудгор қилиб қўйилган ерларни қўшган ҳолда қишлоқ хўжалик экинлари учун доимий равишда фойдаланадиган ер ҳайдалма ерлар ҳисобланади. Бундай ерлар мамлакат ер фондининг 9,1 фоизини ташкил этади. Қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар қишлоқ хўжалигини юритиш учун зарур бўлиб: - қишлоқ хўжалиги ерлари ва дарахтзорлар, - ички хўжалик йўллари, - коммуникациялар, - ўрмонлар, - ёпиқ сув ҳавзалари, - бинолар, иморатлар ва иншоотлар эгаллаган ерларга ажратилади. Ҳайдаладиган ерлар, пичанзорлар, яйловлар, бўз ерлар, кўп йиллик дарахтзорлар (боғлар, узумзорлар, тутзорлар ва ҳоказо.) эгаллаган ерлар қишлоқ хўжалиги ерлари жумласига киради 2-3 йилдан кўп бўлмаган вақт мобайнида пичанзор ва яйловлар экилган қишлоқ хўжалик экинлари билан банд бўлган тубдан яхшилаш мақсадларида ҳайдалган ҳамда боғлар қатор ораларига экинлар экиш учун фойдаланилаётган ерлар ҳайдалма ерларга кирмайди Илгари ҳайдалма ер сифатида фойдаланиб, бир йилдан ортиқ куз фаслидан бошлаб қишлоқ хўжалик экинларини экиш учун фойдаланилмаётган, шунингдек, шудгор қилиб қўйиш учун ажратилмаган ер бўз ерлардир. Бундай ерлар мамлакат умумий ер майдонининг 0,2 фоизини ташкил этади. Тизимли тарзда пичан ўриш мақсадида фойдаланиладиган ерлар пичанзорларни ташкил этади. Бундай ерлар мамлакат Янги ер майдоннинг 0,4 фоизини эгаллаган. Яйлов чорвачилигини ривожлантириш, яъни чорва моллари ҳайдаб боқиладиган ерлар яйловлардир. Республикамиз умумий ер майдонининг ярмидан ошиқроғини (50,2 фоиз) ташкил этган бундай ер майдонлари асосан чўл тоғ олди ва тоғ минтақаларида жойлашган. Қишлоқ хўжалиги ерлари ичида айниқса суғориладиган ерлар мамлакат иқтисодиётида муҳим ўрин эгаллайди. “Ер кодекси” нинг 44- моддаси бўйича “Қишлоқ хўжалигида фойдаланиш ва суғориш учун яроқли бўлган, сув ресурслари шу ерларни суғоришни таъминлай оладиган суғориш манбаи билан боғланган ерлар доимий ёки муваққат суғориладиган ерлар жумласига киради”.Техник экинлар, жумладан пахта, сабзавот ва полиз экинлари, шунингдек ем-хашак экинлари бу ерда фақатгина суғориш шароитидагина етиштирилади. Кўп йиллик дарахтзорларнинг аксарият қисми суғориладиган ерларга жойлаштирилган. Донли экинларнинг ҳам аксарият қисми суғориладиган майдонларда етиштирилади. Шунинг учун ҳам қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришда суғориладиган ерларнинг аҳамияти каттадир. Суғориладиган ерларни қуйидаги икки гуруҳга ажратиш мумкин: 1) доимий равишда суғориладиган 2) шартли равишда суғориладиган. Доимий равишда суғориладиган ерларга шундай ер участкалари кирадики, бунда қишлоқ хўжалик экинлари ва кўп йиллик дарахтзорлар белгиланган меъёрларда суғориш суви билан доимий равишда таъминланади. Суғориш суви кўп миқдорларда мавжуд бўлган йиллари экинлар суғориш суви билан қисман таъминланадиган ер майдонлари шартли суғориладиган ерлардир. Суғориладиган ерлар махсус муҳофаза қилиниши лозим. |
