10
Dvigatel –
bu issiqlik, elektr, gidravlik kabi energiyalarni mexanik ishga
aylantirib beradigan mashina hisoblanadi.
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida asosan
zamonaviy traktorlardan
foydalaniladi, ularda issiqlik energiyasini mexanik ishga aylantirib beradigan ichki
yonuv dvigatellari qo‘llaniladi.
Qishloq xo‘jaligida ishlatilgan bug‘ bilan ishlaydigan mashinalar 1880
yillardan boshlab ichki yonuv dvigitellari bilan almashtirildi. Bunda ularning
yasalish prinsiplari o‘sha bo‘lib qoldi, faqatgina bug‘li tortuvchi qurilma
ichki yonuv dvigiteli bilan almashtirildi. Chunki bu motorli tortuvchi mashina
bug‘ mashinalariga qaraganda hajm jihatdan kichikroq va arzonroq edi
5
.
Ichki yonuv dvigateli quyidagicha tuzilgan. U asosiy blok karterdan 1 (1.8-
rasm) tashkil topgan bo‘lib, uning ichiga silindr gilzasi 2 o‘rnatiladi. Silindrning
yuqori qismi maxsus murakkab holatda tuzilgan qopqoq 7
bilan mustahkam
berkitilgan.
1.8 -rasm. Ichki yonuv dvigatelini
tuzilishi: 1-blok karter; 2-silindr;
3-porshen; 4-shatun; 5-tirsakli
val; 6-ostki qopqoq; 7-ustki qopqoq;
8-kiritish yo‘lagi; 9- chiqarish
yo‘lagi; 10-klapanlar; 11-purkagich;
12-porshen sirg‘alari; 13-maxovik.
Porshen ostki tomonidan shatunga 4, u esa o‘z navbatida tirsakli valga 5
biriktirilgan. Tirsakli valning bir tekis aylanishini ta’minlash uchun unga maxovik
13 o‘rnatilgan. Blok karterning ostki qismi moylash suyuqliklari quyiladigan ostki
qopqoq 6 bilan germetik berkitilgan.
Dvigatelni ishlashi mobaynida
quyidagi jarayonlar, ya’ni, oldindan
tayyorlangan yoqilg‘i aralashmasini (benzin va gaz bilan ishlaydigan dvigatellarda)
yoki alohida toza havo va dizel yoqilg‘isini (dizel dvigatelida)
silindr ichiga
kiritish, uni siqish, yondirish va chiqarish jarayonlari
ketma-ket amalga amalga
oshiriladi.
5
Krombhols/Bertram/Wandel. “Land-technik”. Germany, 2008
.
46-бет
