1-mavzu: treyd-marketingning asosiy yo‘nalishlari va vazifalari

1.3. Marketing va sotish faoliyatidagi muhim tafovutlar

Shubhasiz, marketing va sotish bitta faoliyat yoki atama sifatida sinonim so‘zlar emas. T.Levitt ushbu farqni shunday tasvirlaydi: Sotish – sotuvchining ehtiyojlariga, marketing - haridorning ehtiyojlariga qaratilgan. Savdoning asosi sotuvchining o‘z mahsulotini naqd pulga almashtirish ehtiyoji, marketingning asosi esa - mahsulot va uni yaratish bilan bog‘liq barcha narsalar majmuasi orqali yetkazib berish va yakuniy iste’molga erishish asosida mijozning ehtiyojlarini qondirish g‘oyasidir.
Chakana savdo bozoridagi hozirgi o‘zgarishlar, ya’ni Internet orqali elektron tijoratdan telefon bankinggacha, sotishdan ko‘ra marketingdan foydalanish imkoniyatini yaratdi.
Treyd marketing yoki chakana savdo - bu sotish amaliyotidan ancha kengroq narsa. Harid qilish har xil turdagi chakana savdo nuqtalarida amalga oshirilishi mumkin, ularning har biri o‘ziga xos turli xil tajribalar to‘plamini taqdim etadi. Haridor savdo majmuasidagi moda butigi o‘rniga qulay joylashgan do‘konga kiradimi yoki sendvich-bar o‘rniga fast-fud restoraniga kiradimi, bularning barchasi haridor uchun chakana savdoda tajribasiga ega bo‘ladigan joylardir. Ushbu tajriba turli xil haridlar bilan bog‘liq bo‘lgan barcha harakatlar majmuasini o‘z ichiga oladi: do‘konga haydash va mashinani to‘xtatib turishdan tovarlar uchun to‘lovni amalga oshirish va do‘konni tark etishgacha. Chakana haridning tajribasi chakana taklifning barcha elementlarini o‘z ichiga oladi, bu esa o‘sha daqiqalarni mijoz uchun yoqimli yoki qoniqarsiz qiladi. Mijozlarning umumiy tajribasiga sotuvchilarning soni va malakasi, ularning xulq-atvori, xizmat ko‘rsatish darajasi, tovarlarni savdo maydonchasi va derazalariga joylashtirish, assortimentning xususiyatlari - taqdim etilgan brendlar, assortimentning kengligi va chuqurligi ta’sir qiladi. Masalan, musiqa yangrashi yoki his-tuyg‘ularimizga ta’sir qiluvchi boshqa omillar orqali yaratilgan do‘kondagi umumiy servis muhiti va shu kabilar. Iste’molchining do‘konga har qanday tashrifi kafolatlangan va maksimal darajada unga qoniqarli tajriba berishi uchun marketing ushbu va boshqa ko‘plab o‘zgaruvchilarni hisobga olishi kerak. Aslida, marketologlar mijozning kutganidan yuqori bo‘lgan do‘kon tajribasini taqdim etishi kerak, agar uning a’zolari mijozning do‘konga tashrifi mijozni xursand qilishini va hayratda qoldirishini ta’minlashni jiddiy o‘ylab ko‘rishmasa, iste’molchilar salbiy taassurotlari bilan tanishlari, qo‘shnilari bilan o‘rtoqlashishlari va agar ularning ushbu do‘konga tashrif buyurish haqidagi umumiy taassurotlari doimo ijobiy bo‘lsa, ular aslida ushbu chakana sotuvchining targ‘ibotchilariga aylanishlari mumkin bo‘ladi.
Marketing va sotish yondashuvlari o‘rtasidagi farq marketingni rejalashtirish va mijozlar va bozor tahlilining muhimligini ko‘rsatadi.
Savdo konsepsiyasi mo‘ljallangan mahsulotlarga qaratilgan va sotish hajmi orqali foyda olish uchun sotish va rag‘batlantirishdan foydalanadi. Ushbu konsepsiyaning o‘ziga xos zaif tomoni bor: sotish iste’molchini qondirishi shart emas va kompaniyaning uzoq muddatli emas, balki qisqa muddatli muvaffaqiyatini ta’minlashi mumkin. Agar mahsulot haridorga qiymat bermasa, ushbu savdoni amalga oshirish uchun sotish bosqichida ko‘proq kuch va resurslarni sarflash kerak bo‘ladi. Marketing konsepsiyasi mijozning ehtiyojlariga e’tibor qaratadi va bu ehtiyojlarni mijozlar ehtiyojini qondirish orqali foyda olish uchun kompaniya bo‘ylab birgalikda marketing harakatlarida ta’kidlaydi.