1-mаvzu: xulq-аtvоr iqtisоdiyoti nаzаriyasining shаkllаnishi

3. “Pul” xatti-harakatlarining tipologiyasi 
O'tkazilgan eksperimental va laboratoriya tadqiqotlari asosida pul komplekslarining 
tasnifi ishlab chiqilgan va quyidagi beshta "pul" shaxs turlari aniqlangan.
"Xasis" pulni tejaydi, buning o'zi uni hayajonlantiradi. U ko'pincha yo'qotish 
qo'rquvini (pul, narsalar, aktsiyalar, resurslar, mablag'lar) va boshqalar tomonidan 
unga ishonmaslik qo'rquvini boshdan kechiradi. Xasis puldan ne'mat (boylik) 
sifatida emas, balki pul yordamida xavfsizlikga ega bo’lish mumkin deb zavq oladi. 
"Xarajatchi" o'z xarajatlariga nisbatan majburiy (kompulsiv) va nazoratsiz xatti-
harakatlarni namoyish etadi, ayniqsa depressiya, ahamiyatsizlik hissi va rad 
etilganlik hissi davrida. Tratogolizm - uning qisqa muddatli farog’ati bo'lib, oxir-
oqibat aybdorlik tuyg'usini keltirib chiqaradi. 
"Pul xaltasi" (qopi) butunlay pul topish bilan mashg’ul. Ko’p pul yuksak maqomga 
erishish va boshqalarning e’tirofiga erishishning eng yaxshi usuli sifatida ko'riladi. 
U qanchalik ko'p pulga ega bo'lsa, atrofdagi dunyoni boshqarish qobiliyati 
shunchalik yuqori bo'lishiga va u shunchalik baxtli bo'lishiga amin. 
“Savdogar” muttasil ravishda arzon narsalarni qidiradi, hatto unga kerak bo'lmasa 
ham. Chunki kamroq pul evaziga narsalarga ega bo’lish unga ustunlik hissi beradi. 
Agar so'ralgan narxni to'lash kerak bo'lsa, u g’azablanadi va kayfiyati tushadi. 
"O'yinchi" qiyinchilikni qabul qilar ekan, o'zini ko'tarinki va optimistik his qiladi. 
G'alabadan kelib chiqadigan kuch tuyg'usi va uni kutish mag'lubiyat xavfini 
qoplaydi. Mag'lubiyat va g'alabalar zanjirida to'xtash hayotiy qiyinchilik sifatida 
qabul qilinadi. 
Klinik materialda aniqlangan pulga bo'lgan munosabat va "pul" xulq-atvorining 
xususiyatlari, shuningdek, uning o'ziga xos xususiyatlarini haddan tashqari 

---

kuchaytirish yoki urg’u (e’tibor) berish shaklida taqdim etiladi, bu esa shaxsning 
boshqalarga yaxshi qarshilik ko'rsatgan holda ma'lum bir psixogen ta'sirga nisbatan 
tanlangan zaifligini ko'rsatadi. Shunday qilib, odatda pulga nisbatan xulq-atvor ham 
har doim yetarli munosabat namoyish ettirilmaydi, u bo'rttirilishi, alohida jihatlariga 
qattiq urg’u berilishi mumkin. "Pul" shaxs turining tavsiflangan urg'ulari 
shaxslararo muloqotning turli kontekstlarida va birinchi navbatda oilaviy 
munosabatlarda, 
shuningdek, 
ish 
joyidagi 
odamlar 
o'rtasidagi 
biznes 
munosabatlarida namoyon bo'ladi.