1-mаvzu: xulq-аtvоr iqtisоdiyoti nаzаriyasining shаkllаnishi

 
4. Pullar psixologiyasini makroiqtisodiy o'rganish 
Pul hisobni yaxshi ko'radi, shuning uchun unga mas'uliyatli, ehtiyotkorlik bilan 
munosabatda bo'lish shaxsiy va oilaviy byudjetni ma'lum vaqt davomida, asosan bir 
hafta, bir oy davomida, ayniqsa katta, bir martalik xarajatlarni ajratish bilan 
tayyorlash va saqlashni talab qiladi. Oilaning iste'mol byudjeti byudjet davrida 
asosiy xarajatlar moddalarini taqsimlashni, tejash uchun ajratilgan mablag'larni 
hisobga olgan holda daromadlar bilan xarajatlarni kamaytirishni nazarda tutadi.
Shunga qaramay, psixologlar tomonidan amalga oshirilgan makroiqtisodiy 
tadqiqotlar misollari ma'lum. Masalan, R. Linn ning tadqiqotida 43 mamlakat 
misolida mamlakat aholisi uchun pul qiymatining darajasi uning iqtisodiy o'sishi 
ko'rsatkichlari bilan chambarchas bog'liqligini aniqladi, ya'ni pulning odamlar 
hayotidagi ahamiyati ularning iqtisodiy faolligini va mamlakatning iqtisodiy 
rivojlanishini rag'batlantiradi. 
J. Xitkok va R. Munro tomonidan olib borilgan yana bir tadqiqotda 84 ta davlatda 
aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha daromad va shtatdagi banknotlarning 
o‘rtacha hajmi taqqoslangan. Statistik jihatdan ishonchli qayta Korrelyatsiya 
tahlilining natijasi shuni ko'rsatdiki, eng past daromadga ega bo'lgan mamlakatlarda 
banknotlar va tangalar kattaroq bo'lib, bu, aftidan, pastlik kompleksini engib o'tishga 
qaratilgan mamlakat darajasida kompensatsiya mexanizmini namoyon etdi. 

---

Kamchilik kompleksi - bu o'z etishmovchiligining tajribasi, u yoqimsiz bo'lib, 
ongsiz holatga tushib qoladi va turli xil muvaffaqiyatlarga erishish uchun faoliyat 
bilan qoplanadi. (haqiqiy va xayoliy). Ma'noli belgi - boylikning yo'qligi - rasmiy 
belgi (xayoliy muvaffaqiyat) - banknotning o'lchami bilan qoplandi. Pulni 
makroiqtisodiy obro'sizlantirish quyidagi psixologik oqibatlarga olib keladi:
1) moliyaviy o'yinlarga, tasodifga, moliyaviy omadga, bir zumda boyib ketishga 
gipertrofiyalangan ishonch;
2) pulning barqarorlashtiruvchi komponentini minimallashtirish, shuningdek, 
haddan tashqari iste'molchi faolligiga olib keladi (pulni darhol sarflash kerak), 
barcha darajadagi (oiladan hukumatgacha) xo'jalik yurituvchi sub’yektning 
moliyaviy o'zini o'zi nazorat qilish qobiliyatini kamaytiradi;
3) odamning iqtisodiy jarayonlarga (uning nazoratiga) tobe bo'lmagan, oldindan 
aytib bo'lmaydiganlik hissi va bundan kelib chiqadigan, umidsizlikka aylanib 
ketadigan doimiy tashvish kuchayadi.
Pulga bo'lgan munosabatning salbiy tarkibiy qismlari - bu o'z pul birligiga 
ishonchsizlikning namoyon bo'lishi, uning obro'-e'tiborining pasayishi va rublning 
dollarga bog'liqligini aks ettirish.