1. Maydalash jarayonlari haqida umumiy ma`lumotlar Maydalash darajasi va bosqichlari. Maydalash usullari va qonunlari

25- rasm. Maydalashda ta`sir qiluvchi kuchlar sxemasi

Jag’lar orasida ezilib bosim ostida maydalanayotgan mahsulot bo`lagiga harakatlanuvchi jag’ning ta`sir qiluvchi maydalash kuchi R va unga teng qo`zg’almas jag’ reaksiyasi R<sub>1</sub>, F va F<sub>1</sub> ishqalanish kuchlari ta`sir qiladi:

(3.12)

bu yerda f –maydalanuvchi mahsulotning metal jag’ bo`ylab sirg’anishidagi ishqalanish koeffitsienti.

Maydalovchi yuklama P ga teng ta`sir qiluvchi N va Oy o`q bo`ylab yuqoriga yo`nalgan P₁ reaksiya teng ta`sir qiluvchi ishqalanish kuchlari F va F<sub>1</sub> (qarama-qarshi tomonga yo`nalgan) ga teng yoki kichik bo`lganda mahsulot bo`lagi yuqoriga surilib chiqib ketmaydi.
(3.13)

R₁ = R bo`lganligi uchun, (3.13) ifoda quyidagicha tus oladi

va (3.14)

Sirpanishda ishqalanish koeffitsienti f ishqalanish burchagi tangensi ga teng bo`lganligi uchun bo`ladi, bundan

(3.15)

Quruq maydalanuvchi mahsulotni po`lat bo`ylab ishqalanish koeffitsientining o`rtacha qiymati f ≈ 0.3 ga teng (bu taxminan 16° bo`lgan ishqalanish burchagiga mos keladi), qamrash burchagi α 32° ni tashkil qiladi. Amaliyotda qamrash burchagi 15-25° oralig’ida qabul qilinadi.

Jag’li maydalagichning ish unumdorligi ishchi valning aylanish chastotasiga yoki qo`zg’aluvchan jag’ning harakatlanish soniga bog’liq.
AB jag’ (25-rasm) tebranma harakat qilmasdan ilgarilanma qaytma (A’B’ dan AB gacha) harakat qiladi deb olsak, valning har bir aylanishida (qo`zg’aluvchan jag’ning salt qadamida) maydalagichdan o`zining og’irligi bilan tushayotgan mahsulotning hajmidan (25 rasmda shtrixlangan) valning maqbul aylanish sonini aniqlash mumkin. A prizmaning balandligi AB jag’ning qadami S va qamrash burchagi α orqali ifodalanishi mumkin


(3.16)

1 daqiqada n marta aylanayotgan valda mahsulotning tushish vaqti (salt qadam vaqtida) quyidagicha, s:

(3.17)

Materialning erkin tushishi yo`li (τ vaqtda) trapetsiyaning balandligiga teng:

(3.18)
yoki
(3.19)

Bundan n, 1/min aniqlanadi:

(3.20)

bu yerda g – erkin tushish tezlanishi (9,81 m/s²); S – jag’ qadami, m.

Ushbu tenglama bilan hisoblangan valning aylanish soni (jag’ning ikkilangan tebranishi) maksimal darajada ruxsat etilgan hisoblanadi.

Amalda aylanishlar soni n, 1/min, quyidagi nisbatdan aniqlanadi


(3.21)

Maydalagichning nazariy ish unumdorligi jag’ning bir qadamida tushgan maydalangan mahsulot hajmi prizma hajmiga teng bo`lgan sharoitda quyidagicha aniqlanadi, m³:

(3.22)

bu yerda B - maydalagichni mahsulot yuklash tuynugining uzunligi, m; F - trapetsiya maydoni, m².

e ni maydalagich bo`shatuvchi tuynugining minimal eni deb qabul qilsak, m, quyidagiga ega bo`lamiz


(3.23)

Bir daqiqada jag’ning n qadamida (valning aylanishida) maydalagichning ish unumdorligi quyidagicha bo`ladi, m³/soat,

(3.24)

bu yerda μ – maydalagichdan chiqishdagi mahsulotning yumshatilganlik koeffitsienti bo`lib, amaliyotda 0,3 ÷ 0,65 ga teng qabul qilinadi.

(3.24) tenglama faqatgina geometrik tushunchalar asosida olingan bo`lib, maydalanayotgan mahsulotning fizik xususiyatlarini maydalagichning ish unumdorligiga ta`sirini hisobga olmaydi.
Jag’li maydalagichlarning ish unumdoligini aniqlash uchun odatda unumdorlik, t/soat, maydalagichning bo`shatish tuynugining maydoniga mutanosibdir degan jumla asosida tuzilgan empirik tenglamadan foydalaniladi:


(3.25)

bu yerda e, S, B - yuqorida ko`rsatilgan qiymatlar va metrda ifodalanadi.

Maydalagichning massa Q, t/soat, bo`yicha unumdorligi quyidagi empirik formula orqali aniqlanadi:


(3.26)

bu yerda K – maydalagichdan chiqishidagi mahsulotning yumshatilish koeffitsienti; δ – mahsulotning zichligi, t/m³; B - qabul qilish tuynugining eni, m; L - qabul qilish tuynugining uzunligi, m.

Maydalagichning hajmiy, m³/soat, unumdorligi quyidagi empirik formula orqali aniqlanadi


(3.27)

bu yerda K_f – rudaning mustahkamligiga bog’liq tuzatish koeffitsienti; K_w - rudaning namligiga bog’liq tuzatish koeffitsienti; K_k – dastlabki mahsulot tarkibidagi yirik sinflar miqdoriga bog’liq tuzatish koeffitsienti (0,5B dan ortiq).

Xususiy tuzatish koeffitsientlarining qiymatlari 3-jadvalda keltirilgan.
Maydalagich iste`mol qiladigan quvvat N₀, kV/soat, V.A.Olevskiy formulasi orqali aniqlanishi mumkin:
(3.28)

bu yerda L - qabul qilish tuynugining uzunligi, m; H – qo`zg’almas jag’ning balandligi, m; S – jag’ning qadami (pastki), m; n – yurituvchi valning aylanish chastotasi (jag’ning tebranish soni), min ^-1.

Jag’li maydalagichda erishish mumkin bo`lgan maksimal maydalanish darajasi 8 ni tashkil qiladi. Odatda maydalagichlar 3 dan 4 gacha oraliqdagi maydalanish darajasida ishlaydi.
Maydalangin mahsulotning yiriklik xarakteristikasi maydalanayotgan mahsulotning xossalari va birinchi navbatda uning mustahkamligi bilan aniqlanadi. K.A.Razumovning ta`kidlashicha, jag’li maydalagichlarning maydalangin mahsulotining namunaviy xarakteristikasi 26-rasmda ko`rsatilgan.
Abssissa o`qi bo`ylab bo`laklar o`lchami (maydalagichning bo`shatish tuytugining maksimal eni ulushi bo`yicha) joylashtirilgan, ordinata o`qi bo`ylab esa "+" sinfning umumlashtirilgan chiqishi joylashtirilgan. Xususiyatlar yumshoq 3, o`rta qattiqlikdagi 2 va qattiq 1 rudalar uchun berilgan.