1. Miyada qon aylanish xususiyatlari

Gipernatriemiya — qon plazmasida natriy konsentratsiyasining 150 mmol/1 dan
oshishi, organizmga ortiqcha natriy xlorid tushilishi bilan bog'liq (sutkalik ehtiyoj
10—12 g). Masalan, ovqat orqali mineral, ishqoriy suv iste’mol qilinganda,
davolash maqsadida natriy xloridning gipertonik eritmasi yuborilganda, natriy
gomeostazini saqlashda asosiy ahamiyatga ega bo'lgan buyraklar shikastlanishida
natriy chiqarilishi buziladi.
Gipoaatriemiyada qon plazmasida natriy konsentratsiyasining me’yordan 135
mmol/1 dan kam bo'lishi, ovqat bilan natriy xloridning organizmga kam tushishida
masalan, och qolishda, tuzsiz parxezda, hamda siydik, ter, ichak shirasi orqali
natriyni ko'p yo'qotganda paydo bo'lishi mumkin.
Gipokaliemiya — qon plazmasida kaliy konsentratsiyasining 3.5 mmol/1 dan
kamayishi. Kaliy ovqat bilan kam tushganda. siydik bilan ko'p yo'qotilganda,
glyukokortikoidlar bilan ko'p davolanganda, simobli siydik haydovchilar qo'llanilganda. atsetilsalitsil kislotasi bilan zaharlanganda. ayrim buyrak kasalliklarida,
aldosteron ko'p ishlab chiqarilganda paydo bo'lishi mumkin. Kaliyning ancha
yo'qotilishi og'ir ich ketishida. ko'p qusganda kuzatiladi, chunki ovqat hazm
qilish shiralarida kaliy miqdori qon plazmasiga nisbatan 2—4 marta ko'p. Organizmdan kaliyning chiqishi oqsillarning intensiv parchalanishida, m asalan, og'ir travmalarda, kuyishlarda kuzatiladi.
Ciperkalsiemiya — qonda kalsiy miqdorining 2.57 mmol/1 dan ko'p bo'lishi.
Bu holat oiganizmga ortiqcha kalsiy tuzlari lushishida (shu jumladan dori preparatlari
yuborilganda), paiatgormon ko'p ishlab chiqarilganda. D gipervitaminozda suyak
to'qimasining parchalaiu::hida, gipotircozda hamda irsiy genezda kuzatiladi.
Giperkalsicmiyaning boshlang'iLh ko'rinishlari dispeptik buzilishlar (ishtahaning
pasayishi, ko'ngil aynish, qusish va sliunga o'xshash) chanqoqlik va poliuriya
(giperkalsiemiyaning doimiy belgilari), muskul gipotonivasi, gipcrrcfleksiya.
suyaklarda og'riq bo'lishi mumkin. GiperkalsiemiyaniP.g davomli kechuvchi aniq
shakli bolalarda o'sishning pasayishi, tomirlar kalsinozi. arterial gipcrtenziya
ko'z shox pardasining kalsifikatsiyasi, markaziy nerv tizimi funksiyasining qo'p
buzilishlari bilan xarakterlanadi.
Gipokalsiemiya — qonda kalsiy miqdorining 2,23 mmol/1 dan kam bo'lishi.
Paratgormon ishlab chiqarilishi pasayganda yoki to'liq to'xtaganda (masalan,
qalqonsimonoldi bezi olib tashlanganda, gipovitaminozda, ichak shikastlanishi
yoki yetarli o't ajralmasligi tufayli kompensatsiyalanmagan respirator alkalozda,
ichakda kalsiy so'rilishi kamayishida) kuzatiladi.

2. 
   Is gazidan zaharlanish. Klinikasi va birinchi yordam
   

Is gazi (uglerod oksid) organizmga faqat nafas olish yo'Ilari orqali kiradi. Is
gazi organik moddalaming to'liq yonmasligidan paydo bo'ladi. Masalan, avtomobil gazida 3 dan 7 % gacha is gazi bo'ladi. U o'pka orqali qonga tushib, Hb bilan birikadi, karboksigemoglobin hosil qiladi va to'qimalarga kislorodni yetkazib berolmaydi. Ma’lumotlarga ko'ra, is gazi sitoxromoksidazani bloklaydi va to'qima gipoksiyasiga olib keladi. o'tkir zaharlanishga kimyoviy shikastlanish sifatida qarash mumkin. Buning yuzaga chiqishida kimyoviy moddalaming organizmga bevosita yoki aloqa ta’siri oqibatida namoyon bo'ladi. Zaharlanishning boshiang'ich bosqichida toksinlar organizmga spetsifik ta’sir qiladi (membrana funksiyasining buzilishi, oqsil va boshqa retseptorlaming zararlanishi). Keyingi bosqichlarida neyrotoksik, kardiotoksik, pulmonotoksik, gepatotoksik, gematotoksik ta’sir ko'rsatadi.
K l i n i k a s i . Zaharlanishning 3 ta darajasi tafovut qilinadi.
1. Y e n g i l daraja (qonda 10dan 30 % gacha karboksigemoglobin aniqlanadi.),
bunda asosan bosh og'rig'i, bosh aylanishi, quloqda shovqin, koordinatsiyaning
buzilishi, ko'ngil aynish , qusish, quruq yo'tal, ko'krak qafasida og'riq kuzatiladi.
2. O ' r t a c h a d a r a j a s i (qonda 30—40 % karboksigemoglobin aniqlanadi.)
qisqa vaqt hushini yuqotish, tormozlanishi, hansirash, taxikardiya, yuz terisining giperemiyasi, harakatning qo'zg'alishi, talvasa kuzatiladi.
3. O g ' i r daraja (qonda 40—60 %gacha karboksigemoglobin aniqlanadi).
Komatoz holatlar har xil chuqurlikda kuzatiladi, qorachiq kengaygan, ko'z
olmaiarining bo'ysunmaydigan harakati, klonik va tonik talvasalar, patologik
reflekslarning paydo bo'lishi, parezlar va paralichlar, nafas olish patologik
tiplarigacha buzilishi kuzatiladi, o'tkir qon tomir yetishmovchiligi rivojlanadi,
gohida o'pkada o'tkir shishlar aniqlanadi.
Ko'p uchraydigan a s o r a t l a r i : pnevmoniya, miokardning zararlanishi,
ko'rishning buzilishi, trofik buzilishlar. Gavda og'irligi tushib turgan sohalarda qon aylanishi qiyinlashishi natijasida trofika buziladi va nekrotik dermatomiozitlar, bulyoz dermatitlar rivojlanadi. Uzoq vaqt davomida bemor yotib qolishi natijasida unda yotoq yaralar rivojlanib, bu uning ahvolini yanada og'irlashtirib yuboradi. Yurak qon tomir tizimi funksiyasining buzilishi natijasida taxikardiya va gipotoniya, yurak tonlarining bo'g'iqlashuvi, sistolik shovqin kuzatiladi. EKGda sinusli taxikardiya, elektrik sistolaning kattalashishi, qorinchalar kompleksi oxirgi qismlarining o'zgarishi, T tishning manfiyligi kuzatiladi. Bular hammasi miokardning toksik distrofiyasi natijasida yuzaga keladi. Gemodinamik buzilishlar ham bo'lishi mumkin.
T ez t i b b i y y o r d a m k o ' r s a t i s h va d a v o l a s h . Bemomizaharlangan
atmosferadan olib chiqish kerak va 100% li 0 2 bilan oksiginoterapiya qilinadi,
GBO o'tkazish samarali ta’sir ko'rsatadi, gipoksiyani bartaraf etadi, miokardning faoliyatini yaxshilaydi, sirkulyator buzilishlarining tez yo'qolishiga olib keladi. Nafas buzilishlarida bemomi O'SV ga o'tkaziladi. Qo'zg'aluvchanlikda (miyaning gipoksik shishida) oksibutirat natriy 10—20 ml 20%li eritmasi vena ichiga tomchilab yuboriladi. Glyukoza, vitamin C va vitamin B,, kortiqosteroidlar, antibiotiklar, novokain, eufillin, gidrokarbonat natriy vena ichiga yuboriladi. Qonni almashlab
qo'yish amalga oshiriladi. Og'ir holatlarda albatta giperbarik oksigenatsiya 2—3 atm rejimida qilinadi. Pnevmoniya rivojlanishi oldi olinadi.

3. 
   Bufer Sistema haqida tushuncha va ularning ahamiyati.
   

Inson organizmi o’z-o’zini boshqaruvchi bir necha tizimlardan tashkil topgan. Shulardan bin — bufer tizimidir. KIM bu qondagi vodorod (H) va gidroksil (OH^-) ionlarining muvofiqligidir. Qonda vodorod (H⁺) ionlari ozod holda bo’lmay H₃0⁺ holida bo’ladi. Hujayra ichida (H⁺) ionlari konsentrasiyasi 4 marta yuqori. Organizm o’zida hosil bo’lgan kislota muhitli moddalarni o’zidan chiqaruvchi bir necha mexanizmlaiga ega. Bular asosida bufer tizimi CO₂ ni o’pka orqali va kislota muhitli moddalarning buyrak orqali chiqarilishi yotadi. o’z-o’zini boshqaruvchi bufer tizim hujayradan tashqaridagi (H+) ionlari konsentrasiyasini doimiy boshqarib turadi.